O BERCE DO SAMAIN, IMBOLC, BELTANE E LUGNASAD / O BERÇO DO SAMAIN, IMBOLC, BELTANE E LUGNASAD

 

ADDECET: Sendo obxectivo estratéxico do Goberno galego a promoción das relacións cos países de lingua portuguesa, este historiador e arqueólogo do Concello de Narón, se suma ao Goberno  e o Parlamento galego que aprobou, por unanimidade, o 11 de marzo de 2014,  a Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía  O historiador e arqueólogo da Câmara municipal de Narón, sendo objectivo estratégico do Governo galego a promoção das relações com os países de língua portuguesa, se suma ao Governo e o Parlamento galego que aprovou, por unanimidade, o 11 de Março de 2014, a  Lei Valentín Paz-Andrade para o aproveitamento da lingua portuguesa e vínculos coa lusofonía  

Isto, innovador fai trinta anos, xa non o é moito hoxe, cando todos partillan esta visión/ Isto, inovador faz trinta anos, já não o é muito hoje, quando tudos partilham esta visão

A cuatripartita división do ano en períodos inaugurados con grandes solemnidades ou Feiras de noventa días é especificamente celta. Noventa días son os que separan a véspera de Todosos Santos, a maior festa celta, o Samhain, “O Final do Verán”,  ou festividade do “ano novo”, celebrada a víspera do primeiro de Novembro, da Candelaria, o Imbolc ou festa da lactación das ovellas celebrada a víspera do primeiro día de Febreiro; noventa días tamén separan a Candelaria da segunda maior festa do ano celtacelebrada a víspera do 1º de Maio, a Beltane [Beltené], e noventa días separan a esta festa do lume celebrada o 1º de Maio da gran festa da comida e a fartura, a Lugnasad a víspera do 1º de Agosto, trasladada en España debido á reforma do calendario gregoriano ao día 15 do mesmo mes, e celebrada en Galicia con infinitas romarías, onde a comensalía asume un importante papel.

Estes períodos de noventa días non coinciden cos equinoccios nin cos solsticios, pero si coa percepción física da Natureza, a chegada (1º de Maio) ou a partida (1º de Novembro) do gando ás brañas, ou coa percepción física do Ano como a aparición do leite nas ovellas, a inauguración da tempada de pesca (1º de Febreiro) ou a Fructificación da Terra (1º de Agosto).

Carlos Alfonzo. Alegoria do Samain. © Carlos Alfonzo. “The principal fire-festivals of the Celts, wich had survived, though in a restricted area and with diminished pomp, to modern times and even to our own day, were seemengly timed without any reference to the position of the sun in the heaven. They were two in number, and fell at an interval of six months, one being celebrated on the eve of May Day and the other on All Hallows’ Eve or Hallowe’en, as it is now commonly called, that is on the thirty-first of October, the day preceding All Saints’ or All Halows’ Day. These dates coincide with none of the four great hinges on which the solar year revolves, to wit, the solstices and the equinoxes. Nor do they agree with the principal seasons of the agricultural year, the sowing in spring and the reaping in autum. For when May Day comes, the seed has long been committed to the earth; and when November opens, the harvest has long been reaped, and even the yellow leaves are fast fluttering to the ground. Yet The First of May and The First of November mark turning-points of the year in Europe; the one ushers in the genial heat and the rich vegetation of summer, the other heralds, if it does not share, the cold and barrenness of winter. Now these particular points of the year, as has been well pointed out by a learned an ingenious writer [E. K. Chambers. Oxford, 1903], while they are of comparatively little moment to European husbandman, do deeply concern the European herdsman; for it is on the approach of summer that he drives his cattle out into the open to crop the fresh grass, and it is on the approach of winter that he leads them back to the safety and shelter of the stall. Accordinly it seems not improbable that the Celtic bisection of the year into two halves at the beginning of May and the beginning of November dates from a time when the Celts were mainly a pastoral people, dependent for their subsistence on their herds, and when accordingly the great epochs of the year for them were the days on which the cattle went forth from the homestead in early summer and returned to it again in early winter [in Eastern Europe to this day the great season for driving out the cattle to pasture for the first time in spring is St. George’s Day, the twentythird of April, which is not far removes from May Day […]] Sir James Frazer “The Fire Festivals of Europe.6 The Halloween Fires”. The Golden Bough IV 222-3 08.trisquel.qxp 26/05/2008 16:11 Página 189

A noite de 31 de Outubro comezaba o Aninovo Celta, celebrándose, coma ainda se celebra na Illa de Man, a morte da terra, un espazo de gran perigo con tres meses: Novembro, Decembro e Xaneiro, fóra do tempo. Na Escocia ao 1º de Novembro chamábase-lle Véspera de Todos os Santos “Hallowe’en ou All Hallow’s Evening”.

A noite de 31 de Outubro começava o Aninovo Celta, celebrando-se, coma inda se celebra na Illa de Man, a morte da terra, um espaço de grande perigo com três meses: Novembro, Dezembro e Janeiro, fora do tempo. Na Escócia ao 1º de Novembro chamava-se-lhe Véspera de Todos os Santos “Hallowe’en ou All Hallow’s Evening”.

Era cando o corio, banda armada de mozos solteiros da tribo de *co  “xuntos” e *wiros “mozos”,   facía mascaradas   e se puña temporalmente á marxe da lei como mesnada fantasmal, EstadiñaMesneé d’Hellequin ou Herlatingui. Era, tamén, cando retornaba o gado das branhas ao vale.

Era quando o corio, banda armada de jovens solteiros da tribo de *co  “juntos” e *wiros “jovens”,  facía mascaradas e se punha temporariamente à margem da lei como mesnada fantasmal, EstadiñaMesneé d’Hellequin ou Herlatingui. Era, também, quando retornaba o gado das branhas ao vale.

 

Celebración do Samaín no Castro de Vilasuso, O Val. Narón. Ilustración de Carlos Alfonzo asesorado por André Pena. “[…] nuestros abuelos celtoatlánticos, tal vez heredando, a su vez, de sus abuelos neolíticos, los constructores de megalitos, esta costumbre, dividían con una serie de festividades el año en una estación clara, el Verano, y en una estación obscura, el Inverno. En la antigua creencia, no por generalizada menos errada, de que el pastoreo precede a la agricultura, Frazer vió que estas fechas poco relevantes para el laboreo del campo eran fundamentales para el ganado, verdadero soporte de la riqueza campesina, porque como lo atestiguarían los circos de piedras hincadas para guardar al ganado llamados “curros vedros”, de adscripcción neolítica y calcolítica, en mayo se llevaba el ganado a las brañas a los pastos de fresca hierba, y es en noviembre cuando se decidía su vuelta a la seguridad de los poblados y al calor de los establos. Es coherente que, como lo sostiene Frazer, el valor tan grande del ganado mayor fuera lo que hizo que los antepasados de los celtas dividieran el año en dos mitades, y que siendo esencialmente pueblos pastores (p.e.“Domo Vacoeco”) esos protoceltas, o sus abuelos celebraran esta trashumancia, la marcha a las “brañas” (prb. del lat. verania) de su ganado a comienzos del verano y de nuevo su estabulación a comienzos del inverno. El primeiro de mayo y el primero de noviembre en el Atlántico marcan claros momentos de viraje climático, anunciando mayo la rica vegetación estival, las promesas de los venideros frutos con la llegada del calor y de las flores, mientras que noviembre augura, si es que no lo trae puesto, el frío y la obscuridad del año invernal donde solo junto al hogar se hace el dia cuando llega el fistor (cuenta cuentos). En este contexto la razón de las celebraciones de las fiestas de los mayos tanto como la razón de la celebración de las fiestas de los difuntos podrían responder dentro de la más pura tradición celta de la intencionalidad simbólica, al hecho de que la división celeste del año consonte con los solsticios y con los equinocios venía precedida en el Atlántico por lo que se denomina una “división terrestre” de acuerdo con el principio de la percepción humana y animal del verano y del inverno”. A.P.

A “morte da terra” simbolizaba o fin do reino, e as entronizacións tiñan lugar o 1º de Novembro, escena que recolle a imaxe do “Corio, ‘tropa’, da Briga, ‘castro’ de Vilasuso, O Val”, de Carlos Alfonzo.

A “morte da terra” simbolizava o fim do reino, e as entronizacións tinham lugar o 1º de Novembro, cena que recolhe a imagem do “Corio,’tropa’ da briga, ‘castro’, de Vilasuso, O Val”, de Carlos Alfonzo.

O ano novo celta comezaba non o 21 Marzo como en Roma senón, marcando o primeiro día do inverno, no Samhain ou “Final do Verán” -en gaélico escocés Samhuinn, e en galés Nos Calan Gaeaf = “Véspera da Calenda de Inverno”), pasando a chamarse Festa de Todos os Santos, Hallowmas, coa chegada do Cristianismo, polo que a noite anterior chamouse a Véspera deTodos os Santos en inglés, All Hallows eve[/-ning] ou Halloween ou Hollantide; mentres que o día 2 de Novembro, o Día de Defuntos, consagrouse ao culto das benditas ánimas do purgatorio, en Irlanda celebrábase a festa principal do calendario en Tara, lugar onde estaba o trono do Alto Rei e sacro centro da Terra. Apagándose ritualmente todos os lumes de Irlanda, esperábase a que os druídas os acendesen no outeiro sacro de Tlagchtga, doce millas ao noroeste de Tara, considerado o lugar no que estaría enterrada a filla do gran druída Mogh Ruith, a druidesa Tlachtga.

 

A VÉSPERA DO 1º DE NOVEMBRO. SAMHAIN “O FINAL DO VERÁN”

“Esta festa constituíuse na primeira partición mítica da provincia de Mide que na tradición irlandesa explica a xénese das institucións creadas polo ‘Numa Pompilio’ celta: Thúatal [nome importante por ser o epônimo Tuatha ou Tudo, celtoatlántico e indoeuropeo]. O 1º de novembro foron en Irlanda creados moitos impostos xurisdiccionais como o cánon anual polo lume do fogar, que os galegos chamamos Fumadega [nas chamadas Idade Media e Moderna]:
“Foi tamén entón” -di KEATING-, “que lle foron cedidas catro porcións das provincias coas que creou o actual Mead [Terra Media], como un privativo territorio dos sucesivos Altos Reis de Irlanda. Pois aínda que Mead era o nome do territorio que está xunto a Uisneach desde os tempos dos fillos de Neimidh até o tempo de Thúatal, aínda, e así até o tempo de Thúathal, Mead non era o nome das porcións que foran tomadas das provincias. Agora, cando Tuathal reunira esas catro porcións e converteunas nun só territorio chamado Mead, construíu catro principescas brigas nese lugar, isto é, unha briga en cada unha das porcións. Construíu Tlachgha na parte de Munster que limita con Mead e alí foi onde se instituiu o lume de Tlachgha. Nese lugar adoitaban celebrar un concilio os druídas a véspera de Ano Novo [Samhaín] para sacrificar a todos os deuses. Era ese lume usado para queimar ás súas vítimas e era de obrigado cumprimento baixo pena de multa apagar todos os lumes de Irlanda, e todos os homes de Irlanda tiñan prohibido acender lumes a non ser desa fogueira; e por cada lume que se acendía desa fogueira, o rei de Munster recibía un óbolo ou tres peniques [é o berce da fumadega], porque o país no que se acha hoxe Tlachtgha pertenceu á parte doada por Munster a Mead” § 968. [in A. P. Treba e Territorium 434-435]”

 

A VÉSPERA DO 1º DE NOVEMBRO. SAMHAIN “O FINAL DO VERÃO”

“Esta festa constituiu-se na primeira partição mítica da província de Mide que na tradição irlandesa explica a génese das instituições criadas por um Numa Pompilio celta: Tuatal. O 1º de novembro foram em Irlanda criados muitos impostos jurisdicionais como o cánon anual pelo fogo do lar, que os galegos denominamos Fumadega:
“Foi tambien então” -diz KEATING-, “que lhe foram cedidas quatro porções das províncias com as que criou o actual Mead [Terra Média], como um privativo território dos sucessivos Altos Reis de Irlanda. Pois ainda que Mead era o nome do território que está junto a Uisneach desde os tempos dos filhos de Neimidh até o tempo de Thuatal, ainda, e assim até o tempo de Tuathal, Mead não era o nome das porções que tinham sido tomadas das províncias. Agora, quando Tuathal tinha reunido essas quatro porções e as tinha convertido num sozinho território chamado Mead, construiu quatro principescas fortalezas nesse lugar, isto é, uma fortaleza na cada uma das porções. Construiu Tlachgha na parte de Munster que limita com Mead e ali foi onde se instituiu o fogo de Tlachgha. Nesse lugar adoitaban celebrar um concilio os druidas a véspera de Ano Novo [Samhaín] para sacrificar a todos os deuses. Era esse lume usado para queimar a suas vítimas e era de obrigado cumprimento baixo pena de multa apagar todos os fogos de Irlanda, e todos os homens de Irlanda tinham proibido acender lumes a não ser dessa fogueira; e pela cada fogo que se acendia dessa fogueira, o rei de Munster recebia um óbolo ou três peniques [é o berço da fumadega], porque o país no que se acha hoje Tlachtgha pertenceu à parte doada por Munster a Mead” §968. [in A. P. Treba e Territorium, 434-435]

1 “[…] Tal e como o amosa o comparatista da Universidade de Santiago, Fernando ALONSO ROMERO, explicando de paso o complicado mecanismo de encaixe do calendario solar e lunar no ciclo agropecuario anual, os nosos avós os Celtas, herdarían dos seus avós neolíticos, os construtores de megálitos, o costume de dividir cunha serie de festividades o ano nunha estación clara, Verán, e unha estación obscura Inverno.

 

[Beltaine, Samain… Estas palabras tão raras procedem do Celta Antigo Comum, língua hoje tão perdida no berço que a viu nascer: Galiza. Como esta ortografía] Samaín ou Samhain [“fim do verão”], inaugurava a época de luto pela morte do verão, a morte da Terra. A noite de 31 de Outubro começava, coma inda se celebra na Illa de Man, o Aninovo Celta. Os noventa dias do 1 de Novembro até o 1º de Fevereiro, são um limite, de três meses: Novembro, Dezembro e Janeiro, com o tempo e o espaço congelados e as leis suspensas. As entronizacións tinham lugar o 1º de Novembro pois a “morte da Terra” simbolizava o fim do reino.  Os lavradores pagavam as rendas e os Durvedes, “Druidas” [Antón Costa], apagavam os lumes das lareiras e as acendiam de novo com lume sagrado, cobrando a “fumádega” -a Igreja trasladou o costume à Candeloria-.

1 “[…] Tal e como o mostra o comparatista da Universidade de Santiago, Fernando ALONSO ROMERO, explicando de passagem o complicado mecanismo de encaixe do calendário solar e lunar no ciclo agropecuário anual, nossos avôs os Celtas, herdariam de seus avôs neolíticos, os construtores de megálitos, o costume de dividir com uma série de festividades no ano numa estação clara, Verão, e uma estação obscura Inverno.

Aínda que non parece imposibel que o valor tan grande do gando maior na antigüidade fose o que fixo que os nosos devanceiros os celtas dividisen o ano en dúas metades, e que sendo esencialmente pobos pastores (p. e. Domo Vacoeco = “ Casa Becerra”, “Casa Tenreiro”) os celtas, mantendo costumes ancestrais, celebrasen que o seu gando marchaba ás brañas a comezos do verán e que se volvese a estabular [no val] a comezos do inverno, somos da opinión, como tamén o sostén Frazer, de que a razón das celebracións das festas dos Maios, tanto como as celebracións das festas dos defuntos [Samain “Fin do Verán” (Celebración ilustrada por Carlos Alfonzo no Castro de Vilasuso Narón] poderían responder, dentro da máis pura tradición da intencionalidade simbólica Celta, ao feito de que a división celeste do ano, en consonancia cos solsticios e cos equinoccios, viña precedida no Atlántico polo que se chama unha “división terrestre”, de acordo co princípio da percepción humana do verán e do inverno, pois o primeiro de maio e o primeiro de novembro no Atlántico marcan claros momentos de viraxe climática, anunciando maio a rica vexetación estival, as promesas dos vindeiros froitos coa chegada da calor e das flores, mentres que novembro augura, si é que non o trae posto, o frío e a obscuridad do ano invernal, onde só xunto á lareira “faise o día cando chega o fistor (o narrador de contos)”.

 

Deseños de Carlos Alfonzo. Hoxe isto, como sabemos, grazas a deus xa non constitúe ningunha novidade, cando moitos seguiron e desenvolvido estas liñas – falamos do texto, o deseño de Carlos Afonzo é algo posterior-, pero o era hai tres décadas/ Hoje isto, graças a Deus, já não constitui nenhuma novidade, quando muitos têm seguido e desenvolvido estas linhas mas o era faz três décadas. “Existe celebrando a chegada do sol ao punto máis alto de seu curso a solsticial festa de San Joán, a máis popular festa do lume en Europa, unha “División Celeste” universal do ano: a dos solsticios e equinocios. Mais os Celtas “que vivimos [Éforo de Cime] na posta do sol, baseándonos na percepción estacional polo efecto da Corrente do Golfo, facemos unha “División Terrestre” en catro ciclos de 90 días, sinalando claros momentos de viraxe climático, entre o acordar da vida da Nai Terra [Mater], o 1º de febreiro, e seu declinar, o 1º de novembro. / Existe celebrando a chegada do sol no ponto mais alto de seu curso a solsticial festa de San Joám, a mais popular festa do lume em Europa, uma “Divisão Celeste” universal do ano: a dos solsticios e equinocios. Mas os Celtas “que vivemos [Éforo de Cime] na posta do sol, baseando-nos na percepção estacional pelo efeito da Corrente do Golfo, fazemos uma “Divisão Terrestre” em quatro ciclos de 90 dias, assinalando claros momentos de viragem climático, entre o acordar da vida da Mãe Terra [Mater], o 1º de fevereiro, e seu declinar, o 1º de novembro. Essa noite, as ánimas regressam a suas casas, a aquecer-se ao lume da lareira, a sentar no escano e degustar o jantar preparado com agarimo pela familia.  Na Escócia ao 1º de Novembro chamava-se-lhe Véspera de Todos os Santos “Hallowe’en ou All Hallow’s Evening

Ainda que não parece impossível que o valor tão grande do gado maior na antiguidade fosse o que fez que nossos Celtas ancestres dividissem no ano em duas metades, e que sendo essencialmente povos pastores (p. e. Domo Vacoeco = “ Casa Becerra”, “Casa Tenreiro”) os Celtas, mantendo costumes ancestrais, celebrassem que seu ganhado marchava às branhas a começos do verão e que se voltasse a estabular [no vale] a começos do inverno, somos da opinião, como o sustentou Frazer, de que a razão das celebrações das festas dos Maios, tanto como a celebrações das festas dos defuntos [Samain “Fim do Verão” (Celebração ilustrada por Carlos Alfonzo no Castro de Vilasuso Narón] poderiam responder, dentro da mais pura tradição da intencionalidade simbólica Celta, ao facto de que a divisão celeste do ano, de acordo com os solstícios e com os equinócios, vinha precedida no Atlântico pelo que se chama uma “divisão terrestre”, de acordo com o princípio da percepção humana do verão e do inverno, pois o primeiro de maio e o primeiro de novembro no Atlântico marcam claros momentos de viragem climático, anunciando maio a rica vegetação estival, as promessas dos vindeiros frutos com a chegada do calor e das flores, enquanto novembro augura, se é que não o traz posto, o frio e a obscuridade do ano invernal, onde sozinho junto à lareira “se faz no dia quando chega o fistor (o narrador de contos)”.

 

Na crenza, non por estendida menos errada, de que o pastoreo precede á agricultura, consideraba Frazer que estas datas, pouco relevantes para as labouras do campo, eran fundamentais para o gando, o verdadeiro fundamento da riqueza campesiña, porque como o mostran os chamados “curros vedros” ou causos veteros, cercados circulares de orixe ora Neolítica, de terra, como O Redondo, en Foz, ou A Lagoa, en Narón, ora Calcolítica, ou de pedra, como ou Curro de Santo Tomé (O *Xistral), ben defendidos (causos veteros), en maio, era, posiblemente, cando levaba o gando ás brañas (prob. do latín verania), aos pastos de fresca herba, e é en novembro cando [Núm. 1] decidíase a volta do gando á seguridade e á calor da corte.

 

Na crença, não por estendida menos errada, de que o pastoreio precede à agricultura, considerava Frazer que estas datas, pouco relevantes para os labores do campo, eram fundamentais para o gado, o verdadeiro fundamento da riqueza camponesa, porque como o mostram os chamados “curros vedros” ou causos veteros, cercados circulares bem defendidos de origem ora Neolítica, de terra, como Ou Redondo, em Foz, ou A Lagoa, em Narón, ora Calcolítica, ou de pedra, como o Curro de Santo Tome (O Xistral), em maio, era, possivelmente, quando se levava o gado às branhas (psvl. do latín verania), aos pastos de fresca erva, e é em novembro quando [Nº 1] se decidia a volta do gado à segurança e ao calor do estábulo.

 

Era quando o corio, “banda armada de jovens” solteiros da tribo de *co  “juntos” e *wiros “jovens”,  facía mascaradas e se punha temporariamente à margem da lei como mesnada fantasmal, EstadiñaMesneé d’Hellequin ou Herlatingui.

A noite do 31 de outubro comezaba o ano novo celta como se celebra aínda na Illa de Man, o ano novo celta celebra a morte da terra, o tramo temporal e espacial de gran perigo con tres meses: novembro, decembro e xaneiro, fóra do tempo.

A noite do 31 de outubro começava o ano novo Celta como se celebra ainda na Ilha de Man, o ano novo Celta celebra a morte da terra, o treito temporário e espacial de grande perigo com três meses: novembro, dezembro e janeiro, fora do tempo.

Marcando desde tempo inmemorial a transición do outono ao inverno esta noite semella ser, polo que vimos nos precedentes parágrafos, a noite na que as almas dos finados revistan às súas familias e fogares quentándose no escano ou banco situado xunto ao lume da lareira consumindo os alimentos espléndidos que con agarimo e para honrarlles teñen preparados os parentes.” [Treba e Territorium, 2004, 134-135]

 

No século VII (ano 610), o papa Bonifacio IV , transladou, sem sucesso, ao 13 de maio a festa de Todos os Santos, a restaurando, Gregório III  ao 1º de Novembro
A Véspera de Todos os Santos, suplantando aos mortos com disfarces e acesos calacús, as nenas e nenos, galegas, irlandesas, escocêsas, galesas e bretoas, percorriam os lugares – no rural não temos aldeias, agás duas “Aldeia Nova”, temos freguesias e lugares, rueiros, vilares e casais-, petando nas portas das casas.
Convidadas a entrar, as nenas e os nenos lançavam-se sobre mesas cheias de pães, doces, freixós, carne e larpeiradas. E apanhando a comida nas bulsas que levavam para comê-las logo nas suas casas, desapareciam tão ligeiros como entraram.
 Parando-se de novo na porta dos dadivosos, as pícaras fantasmas bailavam, improvisando canções de agradecimento. As canções eram de escarnio se não se lhes franqueavam as portas, e não se lhes dava nada.  O cristianismo estendeu a tradição aos cantos de Reis e Aguinaldos. O costume foi proibido temporalmene na Diócese de Mondoñedo polo Bispo Inquisidor Antonio de Guevara.
Em tanto a igreja está em mãos de cregos do país o cristianismo integra as tradições, mas quando o clero é alheio as destrue por ignorância. Aconteceu com o bispo de Mondonhedo, Dom Antonio de Guevara, que no século XVI, achando que o costume celta era judeu ou mourisco o proibiu na diócese por um tempo:
Constou-nos pela visita que o dia de Todos os Santos e o dia seguinte de defuntos  andam todos os mozos da freguesia a pedir pelas portas e danlles pan  e carne e viño e freixós e pichóns e outras cousas, e que peden asi os fillos dos ricos que os pobres; e por ser mais este rito xentil que cristián, ordenamos e mandamos que, de aqui en adiante, que ningún mozo vaia aqueles dous dias de porta en porta a pedir, senón que o beneficiado, o reitor e o primiclero e outro que nomease a freguesia pida aquel pan e todo o demais que lles deren, o repartan na igrexa o día dos finados entre os pobres e necesitados, sob pena que o pai ou a mai que enviara ao seu fillo a pedir aqueles días pague mil maravedís […] [ex Segundo L. Pérez López, CC.EE.M].  [Uma pequena reflexão
Por colonial assimilação, desaparecem milenários costumes. O chamado Samhain no Celta Antigo Comum de Kaltia / Galtia, “Galiza”, do que derivam todas as linguas Celtas, não desapareceu porque os nenos e as nenas o salvaram reclamando a continuidade. Mas a conquista Romana levou-se por diante a língua própria Celta [J. J. Moralejo Álvarez], de Galiza, que prosperou em Irlanda e nos finisterres atlánticos.
Isto que escrevo assim, me acolhendo à Lei Paz Andrade, não é português, é galego [-“o português é galego” (F. Venâncio)-], escrito com seu signário histórico próprio, hoje usado -falado com diferentes fonéticas- em cinco continentes por quase 3oo milhões; substituído, no berço que o viu nascer!, pela arbitrária ortografía simplificada, não histórica ou propria, tomada do ‘castelhano’, com a que o galego compete em desvantagem. Felizmente, a História repete-se. Quando por segunda vez se apague, a língua propria da Galiza florescerá nos países lusófonos.]
Deixemos aos nenos e nenas galegos celebrar com calacús o Samain ou Véspera de Todos os Santos, em inglês All Hallow’s Eve ou Hallowe’em, nas duas beiras do Atlântico, com os curmãos da Europa Celta,  com os filhos, netos, e bisnetos do milhão longo de galegos emigrados a América desde o século XIX; deixemos a nenos e nenas celebrar com os curmãos,  filhos dos emigrantes irlandeses, etnia maioritária norte-americana; filhos dos galeses que conservam sua língua na Patagônia; com os Celtas dos atlânticos fisterras, que celebrando Halloween, Santos ou Samhain, a comum tradição altántica, não importamos, exportamos o ‘American Way of Life’.

Marcando desde tempo imemorial a transição do outono ao inverno esta noite semeia ser, pelo que temos visto nos precedentes parágrafos, a noite na que as almas dos finados revistam a suas famílias e lares se aquecendo no escano situado junto ao fogo da lareira consumindo os alimentos eesplêndidosque com carinho e para lhes honrar têm preparados os parentes.” [Treba e Territorium, 2004, 134-135]

 

[POST EM FASE DE REDACCIÓN] UMAS NOTAS SOBRE O MAGOSTO
Esta velha achega ao tema, é uma hipótese de trabalho, baseada, isso sim, em convergentes indícios.
A celebração do Magosto de origem prehistórica, é uma das mais antigas festas da Europa Atlântica. O castanheiro está já presente – seguramente com variedades cultivadas de castanha- na Galiza desde o Neolítico. Como não é introductor das berzas o labrego pelas semear na horta; não são os romanos introductores das castanhas por plantar castanheiros para alimentar a forçados nas expropiadas galaicas minas de ouro
A esencia do Magosto é a castanha, durante milhares de anos, alimento básico dos lavradores galegos e, em geral da beira Atlântica, mão a mão com o cereal até a introdução da pataca há escassamente duzentos anos. A pataca é chamada “castanha da terra” por substituir à castanha na dieta.
ETIMOLOGIA DA CASTANHA
Os indo-europeus aproveitaram a castanha silvestre, mas estas poderiam ser da variedade cultivada, que Luis Monteagudo García pensa importada do Próximo Oriente no segundo milênio a C. Esta antiga data quadra bem com a etimologia de Magosto, procedente seguramente do Celta Antigo Comúm; ou do Alteuropaïsche, “Antigo Europeu”.
 Com a cronología encaixa a etimología e a característica específica do fruto da castanha, envolvida num ouriço – “circunstância que não passaria desapercebida aos observadores Indo-Europeus que empregaram a raiz *Kars, “raspar, acepilhar, cardar”; lat. carduus; “cardo”; ae. karsati “acepilha, esfrega, raspa”; lat. carro, -ere “cardar a lã”; lit. carshiu “peitear, cardar, cepillar”, para designar a árvore. As Nyphae Carstaecae, “raspadoras”, limpavam raspando, as crostas da psoríase nas águas termais. Chamando-se, em bearnés, carrop o ouriço das castanhas.
É o Magosto uma festa ou reunião, geralmente no souto, durante a colheita das castanhas que se assam numa grelha ou cacharela, e se comem bem acompanhadas de vinho ou sidra, etc. Esta celebração, colectiva e festiva, derivaria do rito de oferenda compensatória das primeiras castanhas da colheita e de acção de graças à divindade protetora e receptora dos morridos no Além [ assinalada com os epítetos Breogo, gael. irl. Breoga, Briugú “hospitaleiro”; Vestio Alonieco, de Gwestio “Hospedeiro” + Alon-i-eco “alimentador, do Além”; também alcumado Cernunnos, ps. “O que como o Cervo [muda de pele no Além, para rejuvenecer e renacer]”.
O dia próprio do Magosto é o primeiro de Santos, quando se abrem as Portas do Além -e vêm os difuntos da família à nossa casa a comer-, e quando os ouriços ainda estão verdes e não abriram espontaneamente, pelo que para extrair-lhes as castanhas tinham estas que ser pisadas e os ouriços abertos com os pés (nus da Idade do Bronze). Muitos ritos religiosos, mesmo actuais para potenciar o efeito propiciatório, imprecatório, de agradecimento, tinham a sua expressão por meio da dor física e da punição.
Ainda que Corominas considera Magosto como um adjetivo semelhante a “male cotto” mal cozido”, esta voz não se explica pelo italiano, bem ao contrário se acopla melhor num Proto-Celta ou Alteuropäische *mag-vor-sto mag-  “piso, es-mag-o” e vorsto “varro, arrasto pisando”· lat. varro- vorstum, vervativo que descreve exactamente a acção enquanto um pé pisa ou esmaga a metade do ouriço, o outro desliza por cima,  arrastando o pele e ceivando as castanhas.
É possível – conclué Monteagudo García- que nossos avôs Indoeuropeus considerassem que as castanhas, sendo um fruto espontâneo, de temporada, não produzido pelo trabalho, senão pela floresta, por graça de Deus, da divindade -à que pertenciam-, tentassem compensá-la deste modo.
Esta exactidão descritiva, sempre segundo o mestre Luis Monteagudo García, lembra a de outros nomes de lugar e, sobretudo, nomes de rios, e a precisão da mesma voz castanea: O Magosto viria a ser uma das mais antigas e arraigadas tradições galegas. Desculpem as gralhas.
A. Pena, Arqueólogo e Historiador do Concello de Narón (1999 – [….]

 

 

THE END OF WINTER. LEGENDS OF THE MOON BOAT OF PENA MOLEXA AND THE SAMAIN

ABSTRACT

A comparative analysis of the Celtic legends related to the extraordinary megalithic monument and lunar astronomical observatory of A Pena Molexa, Narón. Galice.

 

LENDAS DA BARCA LUNAR DA PENA MOLEXA E O SAMAIN, “FINAL DO INVERNO” I.

 

I A GALIÑA COS SETE PITIÑOS DE OURO E AS PLÉIADES / A GALINHA COS SETE POLINHOS DE OURO E AS PLÉIADES

 

LIMIAR

Primeiros construtores da Europa, nosos avós Celtas, herdaron o costume de dividir o ano nunha estación clara, o “verán”, e unha estación escura o “inverno”, de seus avós neolíticos, construtores dos megálitos

Primeiros construtores da Europa, nossos avôs Celtas, herdaram o costume de dividir o ano numa estação clara, o “Verão”, e uma estação escura o “Inverno”, de seus avôs neolíticos, construtores dos megálitos.

 

A razón da festa dos Maios e da festa dos Defuntos e de Todos os Santos [Frazer], responde a que na nosa tradición celta xunto “a división celeste” do ano dos solstícios e dos equinocios na Europa Atlántica, berce dos Celtas, celebramos tamén unha “división terrestre” separada por ciclos de 60 días, Candeloria ou Imboc 1º de febreiro, Beltené 1º de maio; Lugnasad 1º de agosto, Samhain 1º de novembro: sinalando estes ciclos claros momentos de viraxe climática. A percepción do verán no Atlántico, o 1º de Maio; e a percepción do inverno, o 1º de novembro. Anunciando os Maios e o “*Green *Man”, a calor, a rica vexetación estival, as flores, as promesas dos froitos, mentres Novembro agoira, ou trae posto, o frío e a escuridade invernal. / A razão da festa dos Maios e da festa dos Defuntos e de Todos os Santos [Frazer], responde a que na nossa tradição celta junto “a divisão celeste” do ano dos solstícios e dos equinócios Europa Atlântica, berço dos Celtas, celebramos também uma “divisão terrestre” separada por ciclos de 60 dias, Candeloria ou Imboc 1º de fevereiro, Beltené 1º de maio; Lugnasad 1º de agosto, Samhain 1º de novembro: assinalando estes ciclos claros momentos de viragem climática. A percepção do Verão no Atlântico, o 1º de Maio; e a percepção do Inverno, o 1º de novembro. Anunciando os Maios e o “Green Man”, o calor, a rica vegetação estival, as flores, as promessas dos frutos, enquanto Novembro augura, ou traz posto, o frio e a escuridão invernal.

Os Celtas imaxinaban o ano solar con tres pes ou pasos: 1 O Mozo, 2 O Pai e 3 O Espíritu no Alén, alcumado “Cernnunos”, por mudar da pel mortal como o cervo anualmente e renacer como espíritu.

Moeda de Granada, representando os Tres Pasos do Sol/ os Três Passos do sol

Os Celtas imaginavam o ano solar com três pes ou passos: 1 O Jovem, 2 O Pai e 3 O Espíritu, no Além, alcumado “Cernnunos”, por mudar da pele mortal, como o cervo, anualmente, e renacer no espíritu.

Cristo, a Luz do Mundo, nace o día 25 de decembro más, mantendo a expresión “Por Santa Lucia míngua a noite e acresce o día, celebramos a solsticial festa da luz, Santa Lucia o 13 de decembro, porque pola bula inter gravissima o papa Gregório XIII, en 1582 adiantou o calendario dez días.

Cristo, a Luz do Mundo, nace o día 25 de decembro e, mantendo a expresión “Por Santa Lucia míngua a noite e acresce o día, celebramos a solsticial festa da luz, Santa Lucia o 13 de decembro, porque pola bula inter gravissima o papa Gregório XIII, en 1582 adiantou o calendario dez días.

 

Arriba e esquerda Deseños de Carlos Alfonzo. Centro deseño de Eva Merlán. A percepción da Natureza, da vida da Terra está expresada pola triada das Matres: 1 Virxe mociña na Primavera retira a neve e fai xermolar a vida; 2 No verán e unha Virxe Nai, e representa a fertilidade da Terra; 3 No inverno é a Vella. De descomunal forza construe a paisaxe e os megálitos Dombate, New Grange, etc… /Mas a percepção da Natureza, da vida da Terra está expressada pela Triada das Matres: 1*Virgem jovenzinha na Primavera retira a neve e faz xermolar a vida; 2 No Verão e uma Virgem mãe, e representa a fertilidade da Terra; 3 No Inverno é a Velha. De descomunal força construe a paisagem e os megálitos: Dombate, New Grange, etc…

Unha Trinidad, ou Trindade, feminina lunar: O Trio das Matres, escenificando a percepción agropecuária das estacións ao longo de 4 ciclos de 90 días -comezando, por preceder a noite ao día, a entrada da primavera sempre a véspera-, o 1º de Febreiro o Imbolc, agora chamado Candeloria, desdobrando o cristianismo á primeira das Matres nunha Virgem joven, Santa Brígida nodriza de Cristo; e na Virgen de Candeloria; Beltane, o 1º de Maio, – cando se alumea o pan-, mostra a Mater como Virgem grávida: a Virgem do “O”;  O 1º de Agosto Lughnasadh, cando “pare” a Nai Terra seus froitos, coa Mater como Virgen Nai; e o

 

 

1º de Novembro –Samhain ou Halloween, Véspera de Tódolos Santos-, representando o final do verán e a entrada dun espazo invernal fora do tempo coa Virgen Vella, A Cailleach, constructora de Megalitos./ 

Uma Trinidad feminina lunar: O Trio das Matres, escenificando a percepção agropecuária das estações ao longo de 4 ciclos de 90 dias -começando, por predecer a noite ao dia, a entrada da primavera sempre a véspera-, o 1º de Fevereiro o Imbolc, agora chamado Candeloria, desdobrando o cristianismo à primeira das Matres numa Virgem joven, Santa Brígida nodriza de Cristo; e na Virgem de Candeloria;  Beltane, o 1º de Maio  -quando se alumea o pão-, monstra a Mater Virgem Grávida: a Virgem do “O”; o 1º de Agosto Lughnasadh, Mater, a Mãe Terra, como Virgen Mãe, “pare” seus frutos; e o

1º de Novembro –Samhain ou Halloween, Véspera de Todos os santos,  a Velha Virgem, A Cailleach, construtora de Megalitos, representa o final do verão e a entrada de um espaço invernal fora do tempo./ 

 

 

A feminine, lunar  Trinity: The Trio of the Matres, staging the agricultural perception of the seasons over four cycles of 90 days – starting, as the night always precedes the day, the entrance of the Celtic spring, always the eve -, the eve of February 1, the Imbolc -today 2nd February Candlemas Day-, transforming Christianity to the Mater, in the Virgin of Candelaria, or Santa Brígida, Christ’s wet nurse; On the eve of May 1st, Beltane, – when performing “Alumea o Pan”, etc.-, and the Blessed Mater is shown as pregnant: the Virgin of the “O”; on August 1st, Lughnasadh, the  Mater is shown as  Mother Earth who gives her fruits: the harvest.

November 1st –Samhain or Halloween, “All Saints Eve”-, represents the end of summer and the entrance with the Old Virgin, the Cailleach, builder of Megaliths of a winter space out of time.

Tres Persoas distintas: unha moza Virxe ou unha Virxe embarazada; unha fértil Virxe Nai; e “A Vella“, construtora dos moimentos megalíticos e da xeografía, A Caileach, co seu véu azulado, do lat. caeluleus (r/l), “da cor do caelum, ‘ceo'”, azul”.

Vella da Pena Molexa por Carlos Alfonzo para Camiños Milenarios, O Val Narón /Velha da Pena Molexa por Carlos Alfonzo. Caminhos Milenários, O Val. Narón

Deseño de Carlos Alfonzo para O Val, A súa História. A vella construíndo e sostendo a Pena Molexa co dedo meniño. O dia que retire o dedo a pena caerá e será o Fin do mundo./ A velha construindo e sostendo a Pena Molexa co dedo meniño. O dia que retire o dedo a pena caerá e será o Fin do mundo

Arte, mitos e historias europeas describen as moitas facetas da Nai. Súa santa e benéfica intercesión.

Três Pessoas diferentes, uma jovem Virgem, grávida; uma fértil Virgem Mãe; e “A Velha“. A Velha, construtora dos moimentos megalíticos e da geografia, Caileach, com o seu véu azulado, lat. Caeluleus (r/l), “da cor do céu [caelum], azul”. Arte, mitos e histórias europeias descrevem as muitas facetas da Mãe. Sua santa e benéfica intercessão

RETELLANDO O CEO QUE É DE ABÓVEDA / RETELHANDO O CÉU QUE É DE ABÓVEDA

 

As nenas e nenos  galegos cando vían o Arco da Vella no ceo facían con pedriñas carracedos ou carnoedos -voces patrimoniais Celtas, significando, car, carrac-, “Pedra”, -edo, “amoreamento” “amoreamento de pedras”, “amilladoiros”-, pensando que A Vella baixaba e subía polo Arco para retellar o Ceo, ‘que é de bóveda’ (Pena) a recoller as pedras desprendidas e devolver a seu lugar.

As nenas e nenos galegos quando viam o Arco da Velha no céu faziam com pedrinhas carracedos ou carnoedos -vozes patrimoniais Celtas, significando, car, carrac-, “Pedra”, -edo, “amoreamento de pedras”, “amilladoiros”-, pensando que A Velha baixava e subia pelo Arco a retelhar o Céu, ‘que é de abóbada’ (Pena) a recolher as pedras desprendidas e devolver a seu lugar.

 

A GALIÑA COS SETE PITIÑOS DE OURO E AS PLÉIADES/ A GALINHA COM OS POLINHOS DE OURO E AS PLÉIADES

 

Segundo LEHMANN-NITSCHE (1923), a Galiña, e tamén a Galiña cos pitos, é o popular nome das Pléiades en Franza, Italia, Alemania, Inglaterra Dinamarca, Checoslovaquia, Galiza (España), e  Rumania, etc.

Samhain, November – the “blessed month that opens with All Saints and closes with St. Andrew” – is lorded over by the brilliant star cluster of the Pleiads.  In many old European languages -in France, Italy, Germany, England, Denmark, Czechoslovakia, Galice [Spain], etc., (Lehmann-Nitsche, 1923, 84; Fernando Alonso Romero, 2002, 64), the old name of the star cluster it is The Hen with the Seven (Golden) Chicks. To the Viking, the Pleiades were Freyja’s hens, and their name in Hungarian “Fiastyúk”, ‘a hen with chicks’. Tres obxectos arqueolóxicos con carater funerario. I Esquerda. O chamado Disco de Nebra, é segundo o penso un ‘pasaporte estelar’ para axudar á ánima do difunto a chegar ao ceo, representando a barca solar, a barca Lunar, as Portas do Alén e as Pléiades, o disco foi atopado na escavación dun túmulo en Alemaña; II Centro.  A estela funeraria de Fuente de Cantos, hoxe no MAN, entre a representación dun verdadeiro inventario post morten, representando, entre outras estreliñas do ceo, seguramente as Pléiades; III Esq. ‘Pasaporte estelar’  consistente en unha bandexa de prata dourada coa galliña e os sete pitiños de ouro, depositado na sua capela da Catedral de Monza no interior do sartego da Raiña Teodolinda. /Três objectos arqueológicos achados com o mesmo fim num ambiente funerário . I Esq. O chamado Disco de Nebra, um estelar passaporte ao Além, representando uma solar barca , uma lunar barca e, seguramente, as Pléiades, achado na excavaçao de um túmulo em Alemanha; II Estela funerária de Fonte de Cantos do Bronze Final despregando um magnífico inventario pós morten, no que, entre outras estrelinhas, se representam, seguramente, as Pléiades; III mais outro passaporte estelar, bem que disimulado numa bandeja de prata dourada com a galinha e os sete polinhos de ouro, representando as Pléyades, depositada no interior do sartego da longobarda rainha Teodolinda, na tumba disposta em sua capela da catedral de Monza.

  Segundo LEHMANN-NITSCHE (1923), a Galinha, e também a Galinha cos Pitos, é o nome popular das Pléiades em França, Itália, Alemanha, Inglaterra, Dinamarca, Tchecoslováquia, Galiza (Espanha) e Romênia, etc.

 

Segundo Sir James George Frazer  a razón das festas dos Maios e das festas dos defuntos, na mais pura tradición Celta, responde a que “a división celeste” do ano marcada polos solstícios e os equinócios vinha precedida pela “división terrestre” separada por ciclos de 90 días,   Inbolc ou Candeloria a véspera do 1º de Febreiro; Beltaine a véspera do 1º de Maio; Lughnasad  a véspera do 1º de agosto;  Samhain a véspera do 1º de novembro.

Estas festas sinalaN claros momentos de viraxe climática: a percepción humana do veran non Atlantico,  a véspera do 1º de Maio, e a percepción do inverno a véspera do primeiro de Novembro, anunciando Maio, – a festa dos Maios – con o Green Man regurgitando a vexetación-, a rica vexetación  estival, a chegada do calor e das flores com as promessas dos próximos froitos, en tanto que Novembro vem co frio e a escuridão invernal [con o Greenman voltándoa a engulir].

Segundo Sir James George Frazer a razão das festas dos Maios e das festas dos defuntos, na mais pura tradição celta, responde a que “a divisão celeste” do ano dos solstícios e dos equinócios vinha precedida pela “divisão terrestre” separada por ciclos de 90 dias,  Inbolc ou Candeloria a víspera do 1º de Fevereiro; Beltaine a víspera do 1º de Maio; Lughnasad, a víspera do 1º de agosto; Samhain, a víspera do 1º de novembro

Estas festas assinalam claros momentos de viragem climática: a percepção humana do Verão no Atlântico  a víspera do 1º de Maio, e a percepção do Inverno a víspera do primeiro de Novembro, anunciando Maio, – a festa dos Maios ou do Green Man que regurgita a vegetação-, a rica vegetação  estival, a chegada do calor e das flores com as promessas dos próximos frutos, em tanto que Novembro vem co frio e a escuridão invernal [e o Greenman volta-a a engulir].

 

Achegada do frío, a escuridade e a neve anuncia Samhain o final do verán. A festa do Samhain, na véspera do 1 de novembro, escenifica a morte da terra a través da percepción do cambio climático, asociada ao tránsito de aves migratorias (palmípedas) no Atlántico.

 

The Samhain festival, on the eve of November 1, portrays the death of the earth through the perception of climate change, linked to the movement of migratory birds (web-foot) in the Atlantic: the arrival of cold, darkness and the snow heralds the Samhain, the End of Summer

A Festa do Samhain, na véspera do 1 de novembro, traza a morte da terra a través da percepción do cambio climático, asociada ao tránsito de aves migratorias (palmípedas) no Atlántico. A chegada do frío, a escuridade e a neve anuncia Samhain: o final do verán

Axiña relacionándose a aparición e desaparición das Pléiades no ceo coa migración das palmípedas sempre mantendo a perfecta formación en “V” e có seu característico grasnido-, estas adquiriron – feito documentado, en PCP, no Paleolítico- unha  psychopompa función, transportanto as almas, -representadas tamén en forma de aves, no mundo Celta: “quedou coma un paxariño”- ao Alén.

 

A Festa do Samhain, na véspera de 1 de novembro, traça a morte da terra através da percepção da mudança climática, associada ao trânsito de aves migratorias (palmípedas) no Atlântico. A chegada do frio, a escuridão e a neve anuncia Samhain: o final do Verão

Em seguida relacionando-se o aparecimento e desaparecimento das Pléiades no céu com a migración das palmípedas sempre mantendo a perfeita formação em “V”, e com o seu característico grasnido-, estas adquiriram — facto documentado, em PCP, no Paleolítico-, uma psychopompa função, transportanto as almas – também representadas em forma de aves no mundo Celta: “ficou coma um passarinho”- ao Além.

 

The Pleiades appearing and disappearing in the sky were linked with the migration of palmipedae -always keeping a perfect ‘V’ formation with their distinctive squawk- the latter became psychopomp, transporting souls -even as birds in the Celtic world- to Alen, to the Beyond. On the right, we can see two souls being transported by chariots driven by palmipeds. Both have bird’s heads, and they are covered in their habits, each decorated with sun symbols. On one of them, baked with reducing fire, along with the sun symbols, swastikas are displayed on the chest, in an anti-clockwise direction near to the left arm, and a clockwise direction near to the right arm side. A third, bigger swastika, also levogyre, is represented on the skirt or the habit.

Arriba á dereita vemos como dúas almas son transportadas en carros conducidos por palmípedas. Ambas teñen cabeza de ave, e van cubertas con senllos hábitos decorados con solares símbolos. Nunha delas, cocida a lume reductor, xunto aos solares símbolos, represéntanse senllas esvásticas no peito, dextrógira, en sentido anti-horario, a correspondente ao brazo esquerdo e levógira, en sentido horario, a correspondente ao dereito. Unha terceira svástika máis grande,  levógira, represéntase no faldón do hábito.

Acima à direita vemos como duas almas são transportadas em carros conduzidos por palmípedas. Ambas têm cabeça de ave, e vão cobertas com hábitos decorados com  solares símbolos. Numa delas, escurecida pelo fogo redutor, junto aos símbolos solares, se representam sendas esvásticas no peito, destrógira, em sentido anti-horário, a correspondente ao braço esquerdo, levógira, em sentido horário, a correspondence ao direito. Uma terceira svástika maior, levógira, se representa sobre o faldão do hábito.

The strong bond between the birds and the souls, on the one hand, and the palmipeds and death on the other, allows me to assure, without fear – and this despite the reckless reconstruction of the piece by the British Museum – that this beautiful golden hook is not of this world, nor was it of this world the joyful banquet hall in which it was used, and the smoking cauldron, from which, evo peremne et saecula cuncta, a Prince planned to take his great portion of boiled flesh in the Beyond.

O forte vínculo entre os paxaros e as almas, por unha banda, e as palmípedas e a morte polo outro, permíteme asegurar, sen temor – e isto a pesar da aparvadiña reconstrución da peza polo Museo Británico – que este fermoso garfo dourado non é para/ ou deste mundo.

O forte vínculo entre os passaros e as ánimas, por uma banda, e os palmípedes e a morte pelo outro, permite-me assegurar, sem temor – e isto apesar da aparvadinha reconstrução da peça pelo Museu Britânico – que este formoso garfo dourado não é para/ ou deste mundo.

Tampouco  foi deste mundo o alegre cuarto do banquete no que o garfo se pensou usar, nin o fumarento pote, no que, evo perenne et saecula cuncta, un Príncipe planeou tomar a gran porción de carne disposta polo Vestio Alonieco, “Hospedeiro Alimentador”, no Alén.

“VESTIO ALONIECO “HOSPEDEIRO ALIMENTADOR (BRIUGU BIATACH)”   À luz do epíteto temático aposto nas aras em dat. s. Deo, “ao Deus”, Vestio Alonieco*Uest-io possív., “hospedeiro, ‘accomodation provider’”, ie *gwest + sufixo latino –ius; cf., comparativ. o latim hostpit-, de *hosti-pot(i)s, “protetor (E. Losada Badía) dos estrangeiros” > hospes “hospedeiro, invitado, estrangeiro”, o antigo inglês giest; gótico e holandês gast; o antigo eslavo gostĭ, e o antigo frísio jest, [jesthus, hoxe gasthuis, “hospital”]. Alon-ieco, possivelmente de *al (2), *h₂el- (V.); RB.: Pokorny 26 (50/50), envolvendo no indoeuropeu (ind., iran., phryg, dac., gr., ital., celt., germ., toc.) o conceito de alimentar, engordar, nutrir. al-an* “nutrem-se, crescem” (Lehmann A113); got. al-jan* (1) 3, sw. V. (1), “engordar”, (Lehmann A125); W.: germ. *alan, st. V., sich nähren “nutrir”, Pk 26; ae. al-an, st. V. (6), nähren, hervorbringen; “nutrir, abastecer”] as almas (A. Pena).
Considerando os precedentes parágrafos a imagem e as aras votadas, não como crê Alfayé em diversos lugares, mas frente à ilha de Tambo, no que os galegos batizam lugar, em Lugar da Igreja, Lourição, Deo, “a Deus”, em dat. de sg., seguido do epíteto temático Vestio Alonieco, concibe a Deus recebendo as almas peregrinas no Céu nos primeiros tempos do cristianismo, numa Provincia Gallaeciae cristã dende o 314, como Vestio, “Hospedeiro”, do Além, com os braços abertos, o material, datável nas primeiras décadas do S. IV, exige interpretatio celto-cristiã [omito lembrar que há uns anos olhei no Museu Catedralício de Mondonhedo com cornos -anos depois já não os voltei ver- a pomba da Santíssima Trindade]-“. A. Pena

Também não  foi deste mundo o alegre quarto do banquete no que o garfo se pensou usar, nem o fumarento pote, no que, evo perenne et saecula cuncta, um Príncipe planeou tomar a grande porção de carne disposta pelo Vestio Alonieco, “Hospedeiro Alimentador”, no Além.

This is how the British Museum piece should be musealized [exhibited], with all its psychopomps ducks, heading towards the Pleiades, as they always appear to be oriented in the same direction. The Promptema of the Hen and the Seven Golden Chicks also reveals to us the role of the until recently mysterious golden bowls. The famous bowls of Axtroki (MAN) are not cult objects; nor is the bowl of Leiro (Museo de San Antón), to which they later soldered, in what they thought was the top of a helmet, a gold attachment since its function of use was already ignored. In terms of PCP (Palaeolithic Continuity Paradigm), both the smooth bowls, Chalcolithic, and those of the Caldas treasure (Pena 2004) – hidden plundering of many tumuli -, and the Bronze Age bowls, beautifully decorated with solar symbols, are cinerary urns. One day they housed the ashes of a king or a prince picked up from the center of the pyre.  No doubt the horrible presence in the long duration of the sati or suttee – usually the body of a richly dressed, immolated, unburnt woman -, confuses the archaeologist – creating that Bronze and Iron Age inflation of princesses’ tombs (Treba and Territorium 2004).

Así é, pois que eu tamén teño dereito a equivocarme, Faltaría máis!, como se debe musealizar a peza, con todos os seus psicopompos parruliños, rumo cara ás pléiades, como aparecen sempre,  orientados todos nunha mesma dirección.

Assim é, pois que eu também tenho direito a equivocar-me, Faltaria mais!, como se deve musealizar a peça, com todos seus psychopompos parrulinhos, rumo para as Pléiades, como aparecem sempre,  orientados todos numa mesma direcção.

O promptema da galiña e o sete pitiños de ouro, revelounos tamén a función de uso das até hai pouco misteriosas cuncas de ouro. Non son (A. Pena) obxecto de culto as famosas cuncas de Axtroki (MAN); ou de Leiro (Museo de San Antón), ao que, moito despois, soldaran no que pensaron cima dun casco, un aditamento de ouro ignorándose xa a súa función de uso.

O promptema da galinha e os sete pitinhos de ouro, revelou-nos também a função de uso das até faz pouco misteriosas cuncas de ouro. Não são (A. Pena) objecto de culto as famosas cuncas de Axtroki (MAN); ou de Leiro (Museu de San Antón), ao que, muito depois, soldaram no que pensaram cume dum capacete, um aditamento de ouro ao se ignorar já sua função de uso.

Axtroki (MAN) and Leiro (San Antón) funerary urns Ca 1350 BC. The latter (Leiro) converted into a helmet, probably in the Iron Age.

En clave PCP (Paradigma da Continuidade Paleolítica), tanto as lisas cuncas, Calcolíticas, como as do tesouro de Caldas (Pena 2004) – agochado espolio de moitos túmulos-; como as fermosas cuncas da Idade do Bronce  decoradas con solares símbolos son cinerarias urnas. Albergaron un día (A. Pena) as cinzas dun rei, ou dun príncipe recollidas do centro da pira.

A horrible presenza na longa duración – sen dúbida desde o Neolítico- do sati ou suttee -o corpo dunha unha muller ricamente vestida, inmolada, non incinerada-, confunde ao arqueólogo -creando esa inflación na Idade do Bronce e do Ferro da Europa Celta e Indoeuropea de tumbas de princesas (Treba y Territorium 2004)-.

Sati, by Carlos Alfonzo para O Val. A Sua História. The horrible presence in the long-term -since the Neolithic- of Sati or Suttee – a woman’s body richly dressed, immolated, unburned-, confounds the archaeologist –creating this Bronze and Iron Age inflation of princesses’ tombs (Treba and Territorium 2004)-. Carlos Alfonzo’s illustration from O Val, A Sua Historia. Narón’ © Carlos Alfonzo & André Pena

Em chave PCP (Paradigma da Continuidade Paleolítica), tanto as lisas cuncas, Calcolíticas, como as do tesouro de Caldas (Pena 2004) – agochado expólio de muitos túmulos-; como as cuncas da Idade do Bronze belamente decoradas com solares símbolos são urnas cinerárias. Albergaram num dia (A. Pena) as cinzas de um rei, ou de um príncipe recolhidas do centro da pira.

A horrível presença na longa duração -sem dúvida desde o Neolítico- do sati ou suttee -o corpo de uma uma mulher ricamente vestida, inmolada, não incinerada-, confunde ao arqueólogo -criando essa inflação na Idade do Bronze e do Ferro de tumbas de princesas (Treba e Territorium 2004)-.

 

Pola mesma razón podemos dicir que non son nin poden ser diademas, os principescos forros de cinto, de Bedoya e de Elviña, conservados no Museo Arqueolóxico do Castelo de San Antón, en A Coruña. Ante o contido nos precedentes parágrafos concluímos que nunca, non neste mundo, rei, príncipe ou nobre algún, vivo, luciu ou puido lucir xamais un cinto con este forro.

 

Xa sabes por que.

Top Right. Galician Warrior. Outeiro Lezenho. Campos, by André Pena.

 

Pela mesma razão podemos dizer que nem são, nem ser podem, diademas, os principescos forros de cinto, de Bedoya (Trasancos) e de Elvinha (Crunha), conservados no Museu Arqueológico do Castelo de Santo Antão, na Crunha. Ante o conteúdo nos precedentes parágrafos concluímos que nunca, não neste mundo, rei, príncipe ou nobre algum, vivo, luziu, ou poderia luzir, jamais um cinto com este forro.

Já sabes por que.

Top Right. Galician Warrior. Outeiro Lezenho. Campos, by André Pena.

 

E pois que xa o sabes, voucho a dicir. A razón é ben simple, estes forros de cinto son esclusivo enxoval dos defuntos. Do mesmo xeito, levando estes forros – fíxache no parruliño soldado no forro de cinto de Elviña, e repara tamén nas esvásticas -a levogira e dextrógira confrontadas – os grandes nobres Reis Celto-Galaicos, negados, que foron, ergueitos sobre os seus túmulos – popularmente coñecidos como Guerreiros Galaicos -e aínda como Guerreiros e-lusos polos e-lusos de sempre- , son funerárias estátuas, moimentos funerários,  e estiveron un día sobre os seus grandes túmulos.

Violación dunha mámoa e aparición da [A]Moura. Ilustración de Carlos Alfonso para a sinalización (2000) da Mámoa de Santa Margarida. O Val. Narón. Hoxe substituidas no Concello de Narón (Turismo) por postes con códigos QR que sen impacto algún, permiten descargar ilustraciónes e audioguías nos móbiles .

E pois que já o sabes, vou-to a dizer. A razão é bem simples, estes forros de cinto são esclusivo enxoval dos defuntos.

 

E isto é bem fácil de comprobar- fixa-te no parrulinho soldado no forro de cinto de Elvinha, e repara também nas confrontadas esvásticas, levógira e dextrógira -, pois podemos ver estes funerarios cintos do enxoval reproducidos nas estátuas funerárias dos   riges “reis”, que foram grandes nobres das trebas celto-galaicas.

 

 

Son Reis Celto-Galaicos os titulares das espléndidas funerárias estátuas popularmente chamadas “Guerreiros Galaicos” [tamén entre o galaico Douro e  Miño, non son nunca  “Guerreiros Lusitanos”] testemunhando, vixilantes sobre os túmulos da crica, o inmemorial direito da liñaxe, da Casa Nobre á quieta e pacífica posesión da Treba, “Casa”, do Toudo, “Estado”, “Nación” .

O sentido [de Lacus, lacuna, monumento funerário (arca, dólmen ou mámoa), se confirma “de forma indubitável no documento do mosteiro de Celanova do 982, publicado por Antonio López Ferreiro (1899 apén.  pp 184. Tomo II). Falando dos limites da casa de Santa Comba na Limia [Lima], Odoino, di [aclarando a] identidade entre Lagoa e o túmulo ou mámoa megalítico o seguinte:
Quomodo dividet cum villa Sancta Columba, Ermigildi et Atanes et transit Limia ad Patrono intra Mogaynes et Sancta Columba et feret in Arca tras Limia ad casam de Domno et per suis terminis ubi inueneritis lacos anticos et mamolas. Uno laco qui est Tras Limia unde venit liniolo qui transit per Limia et venit inter Sancto Martino de Calidas et feret in Cima de Villa ad alio laco maior per suo liniolo ubi iacit efigiem hominis sculpta in petra que testificat de laco in laco […] [a e b] et inde per suos moliones firmissimos ad Arca Maior ad Castro de Vemes et sic tornat per alios moliones et feret in fontem de mulieres deinde postea mineo rio inter Villarino et Monte Longo per ubi formissime divisimus cum ipsos domnos iam prefactos in illorum grande concilium sub unos andantes, et omnia bene considerantes atque certius dividentes et omnia firmissime permanentem. Statuentes devenimus ad arcas maiores de Sancta Eolalia inde primiter inquoavimus. Notum die ipsas kalendas octobris discurrente tunc era XXª post. Mª. [cf. Narón I p 34, nota 11]  “LOKOON, LACUS, LAGO. TRADUÇÃO E COMENTÁRIOS DA DECOIRA DA CASA DE SANTA COMBA 
Tal e como divide com a vila de Santa Columba, de Ermigildo e de Atanes e passa Limia contra Padróm entre Mogaines e Santa Comba [Santa Comba de Bande], e atinge pelo médio da arca de Tras a Limia ata Cás de Dono e polos seus termos, por onde atoparemos lagos antigos e mámoas [Lacos anticos et mamolas] um laco, [“lago, túmulo”], que está trás a Limia por onde atravessa a linha de separação  [‘liniolo’] que passa por Limia e vem entre São Martinho de Caldas e chega ata a Cima de Vila, ata outro lago mais grande pela sua linha divisória onde jaz unha efígie de home esculpida em pedra  [correspondéndose  seguramente com a estátua do principe galaico “guerreiro galaico” de Rubiás, descuberta in situ no ano 1609 por Mauro Castellá Ferrer e  descrita con as mesmas verbas cando a publica na historia de Santiago Apostol : […] una figura de hombre de piedra, desnudos los brazos, con un saio largo hasta mas arriba cuatro dedos de la rodilla, ceñido con una cinta gravada, y desnudas las piernas, en las manos tiene una rodela o escudo redondo con una punta en medio […] [ sabemos o nome inscrito no escudo:<L>ATRONVS VEROTI F(ilius),cuxa cabeza por capricho do destino se conserva no Museu Provincial de Ourense] que demarca ou testifica [é dizer a cada túmulo conta com uma efigiem hominis sculpta in petra que testificat de laco in laco,  a cada túmulo com sua própria estátua de guerreiro fazendo de marco!!!] de túmulo em túmulo [‘de laco in laco’], e de ali (per suos moliones firmíssimos’) pelas suas solidíssimas antas, cara a Arca Maior, ata o Castro de Vemes, e assim volve por outros albeiros [antas] e chega a uma fonte de mulheres
[uma Fontana Fría con psvel. ciclo de ‘Ana Manana’, com lendas das três [A]Mouras trasunto da Mater celta]
e logo depois do rio Minho entre Vilarinho e Monte Longo onde o dividimos firmemente com esses donos já ditos num grande concilio deles baixo unos 
[possivel abreviatura *Us (com “s”, ou “os”, voada) de uoues, “bois”? empregados na cerimônia real demarcatória de succo] andantes”. Arriba Esquerda. Estela estatua menhir do Calcolítico reaproveitada no Bronce. a Centro: Cabeza de príncipe galaico “guerreiro galaico” de Rubiás atopado no lineolo dos límites do mosteiro de Santa Comba do mencionado documento de Odoino. E podemos saber o nome deste incopóreo guerreiro galaico de Rubiás cuxa cabeza conserva o Museo Provincial de Ourense: seguramente <L>ATRONVS VEROTI F(ilius), “Látrono (de a.irl. lathérlátronus “esforzado no combate), Fillo de Veroto, cf. Protocelta *u(p)ero, *uero > vero, “alto”, “elevado”, “importante” + sufixo lat. –tus– véxase comparativamente VERO BREO [ cf. o hagiónimo e patronímico BEROBLIO, psvlm. B/V + L/R + vogalismo I/E >BEROBREO ], “(Señor) Da Alta Casa”–.  Dereita cabeza ‘latenián’ tipo Chesire Cat e Mickey Mouse (Megaw) da funerária estátua de un príncipe ou “guerreiro galaico” ata fai pouco empotrada sobre a descabeçada estatua doutro príncipe ou “guerreiro galaico”, mais antigo pre-romano con esgrafiado tamén pre-romano mostrando esquemas de tecido – a pintura perdeuse-. Os epígrafes de estas estatuas foron feitos, moitos séculos -incluso milenios no caso das calcolítica- despois, xa en época baijo imperial. / Cabeça de guerreiro galaico de Rubiás [- e a sua dereita a cabeça lateniana dum guerreiro galaico empotrada sobre o descabeçado corpo doutro guerreiro galaico pre-romano, com epigrafe funerário aposto no Baijo Império-]. b Abaixo Esquerda. Estela estatua menhir do Calcolítico mencionada no lineolo de Santa Comba  de Odoino  e achada in situ, trátase pola tipografía,  seguramente (Luzón), dun alto membro do clero, epigrafiada no Baixo Imperio, epigrafiada no Baijo Império:  LATRON/VS . CELTI/ATI. FILIVS/ HIC SITUS EST. Here lies [my ancestor] Celtiato, Lateron Son-1º LATRONUS “Struggle, Brave, Determined, Willing (for battle)” [surely of the [old Irish] OIr. Lathar involving the Idea of “disposition [for combat],” n. o-stem <* lāθ (e) r <* lāθ (e) rom: acc. sg., dat. sg. lathur [lathar] (McCone, 2011) – 2nd [this second option yields before the previous] lat. Later-onus “Who [by the security that he inspires] walks beside the [noble or the king]”. [The strenuous Látronus, has nothing to do with a “friend of what belongs or corresponds to another”, -as with little success, by ignoring the institutional importance of the plot, Francisco Fariña Busto maintains-, CELTIATI FILIVS, “Son of Celtiato”; HIC SITUS EST , “Here lies”. No doubt a Galician nobleman -whose family held, since immemorial time, the continuous secular possession of the túath, toudo or treba [“Noble House”] of the Quarquerni, belonging to the Galaicos Brácaros, demarcated by this menhir-statue-, was who orders to engrave this epigraph, in the Lower Empire, possibly in fourth century AD- on the old chalcolithic founding tomb, ca . 3400 BCE. He wanted to vindicate, in writing, the affiliation of the tumuli [“mámoa”] to the eponymous founder of his prosapia [Pena Granha] and that this one was son, in its turn, of the eponymous founder of all the trebas or toudos [thúatha] of  Kaltia/Galtia  [Ka/Ga], and with an epenthetic “i”,  Galitia > Galiza “Galice”.

 

São Reis Celto-Galaicos os titulares das espléndidas funerárias estátuas popularmente chamadas “Guerreiros Galaicos” [também entre o galaico Douro e Minho, não são nunca “Guerreiros Lusitanos”], testemunhando, vixilantes sobre os túmulos da crica, o inmemorial direito da linhagem, da Casa Nobre à quieta e pacíficapossessão da Treba, “Casa”, do Toudo, “Estado”, “Nação” .

Telling The Bees / O Celta Abellón / O Celta Abelhão

Cova da Araña. Valencia 8000 a 6000 a.C.

Prehistórica pintura rupestre da Cova da Araña, Valencia primeira testemuña (8000 a 6000 a.C)  da recolección do mel, como ainda hoxe  no Himalaia e da relación da humanidade coas abellas

Os abellóns e as abellas pertencen ao marabilloso grupo insectos  chamados eusociais por distribuírse as distintas tarefas.

O enxame  ou colonia da abella melífera -xénero Apis, con 7 especies e 29  subespecies-, nativa de Europa, o Medio Oriente e África, consta da  raíña, zánganos e centenares de obreiras, que no chamado  ‘polietismo temporal’,  cooperan -adaptando a actividade ás  condicións ambientais dentro de certos límites-, nas tarefas, a  protección do niño, o coidado das crías, a recolección de néctar e  pole, indo ás veces a recolectar as de máis idade e traballando no  niño as máis novas.

Como nunha ‘Matrix’, antigos mitos, emparentadas tradicións, autóctonas ou importadas por colonos, dan conta da importancia e simbolismo da abella.

Milenárias crenzas, en distintas culturas do planeta outorgándolles carácter divino revelan a íntima conexión entre a humanidade e as abellas .

Recolectando o mel como na pintura rupestre da Cova da Araña. Font: Mountain Delights Treks & Expedition Pvt. Ltd. Honey Hunting Tour In Nepal

América do Norte, entre os antigos Mayas; América do Sur até Patagonia; Sudáfrica; Asia; India; Indonesia; Australia; Nova Zelandia… 

África do Atlas a Exipto, onde eran veneradas como mensaxeiras dos deuses, consideradas Bágoas de Ra “O Sol”, e unha abella representaba  ao Baixo Exipto no xeroglífico real . 

No poema do listado das marabillas de Irlanda [“Son un cervo de sete puntas…” etc.

di, pars pro toto, ex more celta, o galaico milesio druida de Brigantia Amergin aludindo ao mel:

“Son a bágoa que deixa caer o sol”

 e noutro lugar, aludindo agora ás abellas

  “son a raíña de cada colmea […]”.

“As abellas son” – dicían en Bretaña Occidental- “as bágoas derramadas por Xesucristo na cruz; nin unha caeu ao chan, de todas brotaron ás. Convertidas en abellas levaron a dozura á humanidade”

“[…] Taking the advice of Lord Shiva, the Celestials converted them into honey bees and stayed in the present temple site which was a forest then where Lord Shiva had already manifested in the form of a Shiva Ling. The Celestials in the form of bees constructed a big honeycomb over the head of Shiva Linga from which honey dripped on the Shiva Ling as though they were anointing it with honey”. https://santhipriya.com/2018/06/maduvaneswarar-temple.html

No ámbito indoeuropeo a abella simboliza a Vishnú, Krishna e Indra, chamados Madhava, “Nados do néctar” nos Vedas. A celeste abella, caelulea, “da cor do ceo, azul”, sobre a flor de loto, símbolo da vida, a natureza e a resurrección representa a Vishnú e das pegadas do Deus xorden mananciais de hidromel. Krishna, a súa encarnación, leva a abella azul na fronte. E Siva, o Destrutor, se simbolizana súa forma amável e suave “Madheri”, pola abella pousada sobre un triángulo investido – A Trinidade India-. Instalada no chakra do corazón, a Deusa Bhrami, “Abella” emite o zumbido: o Son Esencial do Universo.

Na Mitólogía Nórdica, e especialmente na Europa Celtoatlántica insular e Continental as abellas integradas no núcleo familiar son, transmitindo mensaxes nas duas direccións, o elo entre o Alén e este mundo.

Dezaoito páxinas da antiga Brehon Law irlandesa, dedícanse exclusivamente a regular a condición xurídica das abellas “Bech Breatha”, sempre mantidas ao tanto de todos e cada un dos asuntos concernentes á familia, se un nacemento, un noivado, un matrimonio, un proxecto de viaxe; una longa ausencia, a chegada dunha carta, para que puidesen protexer á familia e librala de todo tipo de calamidades. Esta peculiar tradición celta, seguida por prácticamente todas as familias rurais do actual Reino Unido, documentada na Bretaña, Alemania, etc., de comunicar todo, sobre todo unha morte as abelhas, para evitar que deixaran de fazer mel, morreran de inanición, ou deixaran a colmea, se coñece como “avisar ás abellas”.

The Bee Friend, by Hans Thoma (1839–1924) Via Wikimedia Commons.//  ‘The wording used in 1820 in Whitehaven, Cumbria (from letter by Dora Harcourt): “Toil on, pretty bees; toil on, for the widow’s sake; but he who loved you best, little Hugh himself, is this day to be carried out a corpse from his mother’s house.”  Via Alan Cleaver @thelonningsguy May 24, 2018’.

A etnografía mostra o estandarizado procedimento en cada ámbito comarcal da Europa Celta. Achegandose as colmeas o petrucio da Casa, ou a boa esposa, comunicaban as abellas  a triste nova batendo con suavidade, cantando solene, baixiño:

O petrucio está morto, mais non marchedes; súa dona será unha boa dona para vos/ The master’s dead, but don’t you go; Your mistress will be a good mistress to you. (Nottinghanshire) W. Kite, “Telling the Bees,” The Magazine of American History with Notes and Queries 21 (A. S. Barnes & Company, 1889), 523. ex Wikipedia sub uocabulo Telling the Bees

Little bee, our lord is dead; Leave me not in my distress./ Abelliñas, noso señor está morto; non me deixedes no meu desamparo”. (Alemania) Morley, Margaret Warner (1899). The Honey-Makers. A.C. McClurg. pp. 339–343. ex Wikipedia sub uocabulo Telling the Bees

Un día, tras agasallarme cuns magníficos libros dedicados do seu  irmán, doutor, poeta, pensador, escritor, e profesor da USC, o meu caro amigo Ignacio Bugallo Paz, capitán da Mercante e inventor,  mostroume un papel como cartolina, coidadosamente recortado,  imitando unha nota necrolóxica. A nota arrecendia a mel. Una  amiga, de Ferrol, que visitaba, pediulle pouco antes de morrer -de  pena, segundo parece, pola conduta da súa nora e o seu único fillo,  ludópatas-, que a sacase dun frasco de mel e que a gardase. Baixo a cruz, con tremida caligrafía, un nome e apelidos de muller. Mais abaixo:  “morro desgustada por meu fillo [nome e apelidos] e a miña nora [nome e apelidos].

Eu tiven nas miñas mans esa nota. Se o Ferrol urbano conservou até hai apenas unha década, pars pro toto, esta peculiar variante do costume celtoatântico – levado a América polos emigrantes-, seguramente, como así é, estaria estendido,  por Galiza até non hai moito tempo […].

[…] [ADDECET: Tempo despois de escribir estas regras (1 de abril de 2021),  num ‘post’ de facebook  sobre o traspaso de “um enxame que estivo durante ou inverno num núcleo a uma colmea” do granxeiro apicultor pensador e medioambientalista, David Outeiro, este e Ana de Vilatuxe comentan :

Ana de Vilatuxe: ––Miña bisavóa [natural das montanhas de Moa, na parróquia de Vilatuxe, em Terras do Deza] seica rozaba a herba por debaixo das colmeas sen traxe, nin nada… e seica lles falaba e cantaba.

David Outeiro Fernández ––Ana de Vilatuxe, antes adoitava contarselhes cousas as abelhas, como a morte de familiares. E cantabaselhes quando saia um enxame para colhelo “Pousa mestra, pousa, pousa. Pousa galana, pousa, pousa, etc.”.

Ana de Vilatuxe: –– Isso me contaba miña avóa, que seica a bisaboa lles contaba o que pasaba na casa. [/ADDECET].

Telling The Bees

BY JOHN GREENLEAF WHITTIER 1858

John Greenleaf Whittier (1807–1892) in his study at Amesbury, engraving from The Illustrated London News, No 2787, September 17, 1892. (Credit: DEA / ICAS94 / Getty Images) Font: https://www.poetryfoundation.org/ As tradicións Celtas arraigaron en América, levadas polos centenares de miles de emigrantes da Europa Celto-Atlántica: galegos, irlandeses, galeses, escoceses, bretóns e ingleses” . Este é o caso de Whittier: “[…] Ao longo de 30 anos de loita pola abolición da escravitude, John Greenleaf Whittier desempeñou un importante papel como poeta, como político e como forza moral. […]. Whittier foi un poeta moi respectado durante a segunda metade do século XIX, e consagrado no panteón dos Schoolroom Poets,  con William Cullen Bryant, Ralph Waldo Emerson, James Russell Lowell, Oliver Wendell Holmes e Henry Wadsworth Longfellow. Whittier sabía que escribira demasiado e que moito do que escribira para o movemento abolicionista fora composto rapidamente e con fins esencialmente políticos. Con todo, a súa colección de poesía inclúe un núcleo de excelente traballo, á cabeza do cal se atopa a súa obra mestra, Snow-Bound. A Winter Idyl (1866) , unha marabillosa recreación imaxinativa da boa vida na Nova Inglaterra rural. Esta obra -xunto con Telling the Bees, Ichabod, Massachusetts to Virginia, Skipper Ireson’s Ride, The Rendition, The Double-Headed Snake of Newbury e unha ducia máis- reflicte non só a fonte dos mellores logros de Whittier en Nova Inglaterra, senón tamén o atractivo predominante que o material popular exerceu na súa imaxinación.  […] A infancia de Whittier, de feito, toda a súa vida estivo profundamente arraigada nos valores, a historia e as tradicións do condado rural de Essex, Massachusetts. Nado o 17 de decembro de 1807 preto de Haverhill, Massachusetts, nunha granxa que o seu tátara avó construíra no século XVII, John Greenleaf Whittier creceu nun fogar pobre pero respectable caracterizado polo traballo duro, a piedade cuáquera e o cálido afecto familiar. Un dos aspectos máis distintivos da súa formación foi a rica tradición folclórica da rexión; os contos de bruxas e pantasmas que se contaban nas tardes de inverno xunto ao lume exercitaban a imaxinación do mozo Whittier. Pero o seu descubrimento do poeta escocés Robert Burns,  que sabía expresar a beleza dos eventos comunitarios  dunha contorna rural, fíxolle desexar ser poeta […]”. Font https://www.poetryfoundation.org/poets/john-greenleaf-whittier

 
 
Here is the place; right over the hill
   Runs the path I took;
You can see the gap in the old wall still,
   And the stepping-stones in the shallow brook.
 
Eis o lugar; por riba da colina
Percorre o caminho que tomei;
Ainda se pode ver a fenda na velha parede,
E o banzado no regachiño.
 
There is the house, with the gate red-barred,
   And the poplars tall;
And the barn’s brown length, and the cattle-yard,
   And the white horns tossing above the wall.
 
E alí está a casa, coas vermellas táboas do portón
E os altos choupos ;
E o delongue marrón do celeiro, e o curral do gado,
E os brancos cornos batendo na sebe.
 
There are the beehives ranged in the sun;
   And down by the brink
Of the brook are her poor flowers, weed-o’errun,
   Pansy and daffodil, rose and pink.
 
Están as colmeias espalladas ao sol;
E abaixo na beira
Do regato, entre silvas, están as súas humildes flores,
pensamentos e narcisos, rosas e fucsias
 
A year has gone, as the tortoise goes,
   Heavy and slow;
And the same rose blows, and the same sun glows,
   And the same brook sings of a year ago.
 
E foise o ano, como a tartaruga,
Pesado e lento;
E a mesma rosa florece, e brilla o mesmo sol,
E canta o mesmo arroio de hai un ano.
 
There ’s the same sweet clover-smell in the breeze;
   And the June sun warm
Tangles his wings of fire in the trees,
   Setting, as then, over Fernside farm.
 
Hai na brisa o mesmo doce recendor do trevo;
E o cálido sol de xuño
Engedella súas ás de lume nas árbores,
No mesmo solpor, como onte, na granxa Fernside.
 
I mind me how with a lover’s care
   From my Sunday coat
I brushed off the burrs, and smoothed my hair,
   And cooled at the brookside my brow and throat.

Reparei como con o cuidado dun amante
Do meu casaco de domingo
Escovei as palliñas, e alisei o meu cabelo,
E á beira do arroio arrefeci a frente e o pescozo .

Since we parted, a month had passed,—
   To love, a year;
Down through the beeches I looked at last
   On the little red gate and the well-sweep near.
 
Desde que nos separámos, xa un mes pasou,—
Para o amor, un ano;
Através das faias olhei pela última vez
 A vermella cancela e a fonte veciña.
 
I can see it all now,—the slantwise rain
   Of light through the leaves,
The sundown’s blaze on her window-pane,
   The bloom of her roses under the eaves.
 
Podo mirar todo agora, a oblicua choiva
Á luz, a través das follas,
O incendiado crepúsculo no cristal da súa xanela,
O desabrochar das suas rosas baixo o beirado.
 
Just the same as a month before,—
   The house and the trees,
The barn’s brown gable, the vine by the door,—
   Nothing changed but the hives of bees.
 
Todo exactamente igual que o mes anterior,—
A casa e as árbores,
O tellado castanho do celeiro, a parreira xunto á porta,—
Nada mudou agás o trobo das abellas.
 
 
Before them, under the garden wall,
   Forward and back,
Went drearily singing the chore-girl small,
   Draping each hive with a shred of black.
 
Ante elas, baixo o muro do xardín,
Cara a adiante e cara atrás,
Ía con tristura cantando a cerimoniosa meniña
Cubrindo cada colmea con riscas do negro trapo
 
Trembling, I listened: the summer sun
   Had the chill of snow;
For I knew she was telling the bees of one
   Gone on the journey we all must go!
 
Tremendo, escoiteina: o sol do verán
Traía posto o frío da neve;
Souben que lle falaba ás abellas dunha
Partida na viaxe que todos debemos facer!
 
Then I said to myself, “My Mary weeps
   For the dead to-day:
Haply her blind old grandsire sleeps
   The fret and the pain of his age away.”
 
Entón díxenme: “A miña Mary chora
Polos mortos hoxe:
Felizmente seu vello e cego patriarca dorme
 A inquietude e a dor da sua idade xa marchou”.
 
 
But her dog whined low; on the doorway sill,
   With his cane to his chin,
The old man sat; and the chore-girl still
   Sung to the bees stealing out and in.
 
O can choromicou baixiño; no limiar da porta,
Co seu bastón no queixo,
Sentado o vello; e a atarefada pequecha ainda
Cantaba as abellas que entraban e saían.
 
And the song she was singing ever since
   In my ear sounds on:—
“Stay at home, pretty bees, fly not hence!
   Mistress Mary is dead and gone!”
 
E a cantiga que cantaba desde ese día
No meu ouvido resoa :—
“Quedarvos en casa, abelliñas lindas, non saiades voando de aquí!
A Señora Mary morreu e marchou!”
 

O ABELLÓN

“Co nome de danza do abellón – sostén a deletérea Galipedia o día 11/11/2020 – denomínase un antigo rito funerario no que […] familiares e asistentes ó velorio dun cadáver, formando roda collidos da man, daban voltas ó redor do corpo imitando o zunido dun abellón. […] ritual […] recollido por Alfredo Brañas a raíz dun velorio no que el mesmo participou en Vilanova de Arousa (Pontevedra) […] un dos casos máis particulares das prácticas tradicionais galegas relacionados coa morte.

Críase que se algún dos participantes falaba ou interrompía o baile por calquera causa, sería o primeiro dos presentes en morrer”.

Ex Galipedia sub vocabulo “Danza do Abellón”.

  “[…] o primeiro Diccionario Gallego-Castellano […] a partir de 1913 […] afirma que este costume se coñece “nalgunhas localidades galegas” [e para Eladio Rodríguez González  era] “moi coñecida” en varias comarcas galegas.

 

Esquerda. Deseño do profesor de Belas Artes Carlos Alfonzo, asesorado por André Pena  [Camiños Milenarios. O Val, Narón], representando os piacula dun funeral  con “abellón” e enxoval funerario calcolítico -repara na cunca ou ola de ouro para as cinzas e no peite para a Moura-.  Reforzamos a continuidade do  lutuoso aroma e carácter psychopompos do baile, trasladando ao Calcolítico parte dos elementos dunha  panóplia da Idade do Bronce da estela de Ategua, presentada por Almagro Basch no IX congreso Nacional de Arqueoloxía de Mérida en  1968. Dereita. Recreación por Carlos Alfonzo para o libro O Val, A Súa Historia [ Fundación Terra de Trasancos e Concello de Narón ] dunha estela funeraria sobre un túmulo da Idade do Bronce.

Para a RAG: “[…] Esta crenza ten unha orixe antiquísima“; García Ramos escribía en 1912: “ainda se conserva nos pobos das Rías Baixas“; Carré Alvarellos di en 1928 que estaba “case desaparecida” Ex. Galipedia, sub vocabulo “Danza do Abellón”.

Meu carísimo amigo Fernando Alonso Romero, como bon Amat, sustenta como é norma neste xénero de asuntos unha procedencia mediterránea:

“Es evidente que el rito del abellón no nació en Vilanova de Arosa, ni en ningún otro lugar de las Rías Bajas, sino que llegó a Galicia con algún pueblo indoeuropeo. Su localización en una zona muy romanizada y con contactos marítimos comerciales con el Mediterráneo sugiere la posibilidad de que llegara con la conquista […]”  Fernando Alonso Romero (2000). “Las almas y las abejas en el rito funerario gallego del abellón” (PDF). In Anuario Brigantino 23, 75-84 

Claramente, segundo o penso, isto non é así

En efecto é evidente na anterior cláusula que é absurdo  – e ninguén o fai- soster, porque se documente por primeira vez, “que o rito do abellón naceu en Vilanova de Arousa, ou en outro lugar das Rías Baixas”, más aplicando á segunda parte da cláusula  o mesmo razonamento, é tamén evidente que non se pode inferir por “su localización en unha zona muy romanizada e […] [- ao estar xunto ao mar forzosamente-] con contactos marítimos comerciales […] [tamén] con o Mediterráneo”, a chegada do baile do Abellón con a mencionada conquista por estar rexistrado o Baile do Abellón na Península Ibérica na  estela de Ategua -Pena (2002)-, moito antes da fundação de Roma.

Sendo máis verosimil a extensión do baile polo âmbito indoeuropeo de Occidente a Oriente, arraigando, p. e., na Magna Grécia .

O 21 de xaneiro de 2016 expúxose no Museo Arqueolóxico Nacional de Nápoles o enxoval do túmulo chamado delle danzatrici, “das bailarinas”,  descuberto en 1833 no sur de Italia , na Via dei Cappuccini, hoxe Corso Cotugno, en Rhyps, antigo nome grego de Ruvo di Puglia, vila e comune da Cidade Metropolitana de Bari, Apulia, moi próxima á Magna Grecia, ponte entre o mundo helénico e os pobos itálicos do mar Adriático. Sen dúvida un dos achados máis importantes da arte funerario de Italia do século V a.C.
Chámase  tumba delle danzatrizi, pola formosa pintura representando -porque eu tamén teño dereito a equivocarme, faltaría máis- a danza indoeuropea do abellón, mal interpretada no Museo, segundo o penso, como unha “versión do mito de Teseo, no que nove mozos de Atenas bailaban conmemorando a liberación do labirinto de Minotauro”

O 21 de janeiro de 2016 foi exibida no Museu Arqueológico Nacional de Nápoles o enxoval do túmulo chamado delle danzatrici, “das bailarinas”, descoberto em 1833 na Via dei Cappuccini, hoje Corso Cotugno, em Rhyps, antigo nome grego de Ruvo di Puglia, vila e comune da Cidade Metropolitana de Bari, Apulia, no sul da Itália muito próxima à Magna Grécia, ponte entre o mundo helénico e os povos itálicos do mar Adriático. Sem dúvida um dos achados mais importantes da arte funerario da Itália do século V a.C.
Chama-se tumba delle danzatrizi, pela formosa pintura representando -porque eu também tenho direito a equivocar-me, faltaria mais-, a dança indoeuropea do abelhão , mal interpretada no Museu, segundo o penso, como uma “versão do mito de Teseo, onde dançavam nove jovens atenienses comemorando a libertação do labirinto de Minotauro”

Tras esta irrelevante discrepancia, para profundar sobre este tema, remito ao traballo do meu caro amigo o Dr. Fernando Alonso Romero in Anuario Brigantino nº 23 (2000), 75-84 LAS ALMAS Y LAS ABEJAS EN EL RITO FUNERARIO GALLEGO DEL ABELLÓN https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=7336368

 

LENDAS DA BARCA LUNAR DA PENA MOLEXA E O SAMAIN, “FINAL DO INVERNO” II.

II A PROBA DE A MOURA 

OS ÉLFICOS SERES. *AMORA > “A AMOURA” > “A MOURA”

 

A MOURA É A ANTIGA MATER, A TRIPLE DEUSA NAI CELTA

A Moura é, como demostramos [Pena 2000] em outros traballos aos que remetemos é trasunto das  Matres: A triple divindade Celta. Virxe moza cando a víspera do 1º de Febreiro no Inbolc, a Candeloria desperta a terra, “casan os paxariños”, funde no monte a neve, volta o leite as ovellas, abre a temporada de pesca e anuncian as prímulas a primaveira.
Na Véspera do Dia de Santa Bríxida Là Fhéill Bhrìghde a Vella do inverno a Cailleach, que en Galicia se chama “A Vella”, viaxa á illa onde ten un manantial de mocidade que a volve doncela convertendoa ao amenceren en “Bride”. (Andrew Bryce).
 “Bride put her finger in the river / On the Feast Day of Bride / and away went the hatching motherof the cold”, Carmina Gadelica.
tamen en clara alusión ao sosticio de inverno dise dela o que nós de “Santa Lucía, amingua a noite e acrece o dia”
“From Brigid’s feastday onwards the day gets longer and the night shorter”. 
É o día de Santa Bríxida de Irlanda, radiante raíña do lume, da calor do sol, implorada  diariamente nas Highlands na lareira “o centro da casa onde se acende o lume do fogar, como “radiant flame”,  é Santa Bride de Escocia, asociada á virxe María Mary of the Gael e á Trindade, é o epíteto de Brigantia e da Bergusia gala.
É en Agosto, tempo de comelhadas cando a terra brinda aos labregos os vizosos froitos Mater, Virxe Nai fecunda. É recollida a colleita e as froitas das árbores o 1º de Novembro, o fin do ano, voltando a friaxe e frío inverno, a Virxe Vella. A Moura Vella. 

 *OMORIKA “(A DO) ALÉN BAIXO O MAR” > *AMORA < A MOURA

 

Armas de Sir Walter Scott (1820)

[A]Moura, “A Habitante do Outro Mundo Baixo o Mar”, a encarnación da Soberanía. A Mater. A Moura Soberana que escolle ao rei, o entroniza na Trebopala, reina con el e envellece con el.

[A]Moura, “A Habitante do Outro Mundo Baixo o Mar”, a encarnação da Soberania. A Mater. A Moura Soberana que escolhe ao rei, o entroniza na Trebopala, reina com ele e envelhece com ele.

 

A Moura fiel que á morte do rei volve recoller a súa alma, e lévaa a Omórica, ao Reino que non terá fin.

A Moura fiel que à morte do rei volta recolher a sua alma, e leva-a a Omórica, ao Reino que não terá fim.

Pero antes a alma do rei ten que pasar a proba.

 

THE COMB AND THE MIRROR

 

UN PRESENTE NUPCIAL OFRECIDO POLO REI Á SOBERANA MATER

 

OS MARIÑO… ELLIS… SCOTT

 

 

A PROBA DA MOURA / A PROVA DA MOURA

I Contan que nalgunhas madrugadas de San Joám, na hora misteriosa en que a lúa aínda non se meteu e o sol xa vai querendo saír, pódese encontrar na Pena Molexa, peiteando os longos e fermosos cabelos, una belísima Moura que mostra ao abraiado mortal que a contempla un enxoval marabilloso: olas e xerros cheos a reverter de moedas e xoias, colares e diademas e brazais, peites e tesoiras, armas e adobíos de antigos guerreiros, e até unha galiña cos seus sete pitinhos, todo de resplandecente ouro”     

II A Moura convídao a admirar con detemento cada unha das pezas que compoñen o enxoval e logo pídelle que escolla entre todo canto ve aquilo que fose do seu gosto. Engaiolado e dubidoso ante tales riquezas, o coitado acaba sinalando algunha das xoias que se ofrecen á súa vista; ás veces a que encontra máis feitinha; casque sempre a que lle parece de maior peso e valor.   Entón escóitase á Moura lamentarse e chorar, recriminándolle a súa cobiza”     

 

THE TEST I Always dressed in rich cloth combing her hair with a golden comb, exhibits in Midsummer Night a treasure.  II   The Moura often appears to the young men who pass by the Pena Molexa that night to ask them to choose between her and an object of a fabulous treasure. III  When the young man chooses the large, heavy piece of gold, the woman disappears and the object chosen turns into coal or into broken pots.

III  A aparición esvaécese nun espellar de luz que se delonga na claridade nacente do día. O cobizoso ve tornarse-lle negro carbón nas mans a alfaia que apreixara con tanto devezo. I é que a Moura espera en vao desde o fondal do tempo que un home, con máis corazón que ansia de ouro no peito, a desencante elixíndoa como o máis fermoso e máis desexable dos regalos. Entón redimida do feitizo, marchará co seu liberador, levando consigo todo o tesouro. Até o de agora ningún dos que viran á Moura a preferiron ao ouro. De modo que alá debe seguir enfeitizada, esperando unha mañá propicia de San Xoão para mostrarse de novo na Pena Molexa” Eva Merlán. Contos e Lendas de Trasancos de Tradición Oral. Concello de Narón, Ed.   

Epona Gala [deseño de André Pena] cedida ao Musée de Saint Germain em 1897. Porta as Chaves do Além. O pente um presente nupcial, segundo o penso, longe de servir para peitar sua barba, seria aqui oferecido pelo herói morrido à deusa soberana que, pasando este a proba, o reclama, o monta em sua grupa e o conduz agora a sua mansão no luminoso Paraíso: A Rhiannon -nossa Iccona Loiminna “loiminha” [psv. nn = nh] “Luminosa Epona”-, à Grande Rainha que em sua cita anual aguarda ao generoso esposo merecedor no Além ou Sídhe de compartilhar com ela seu amor e seus tesouros.

         O peite un presente nupcial, segundo o penso, lonxe de servir para peitar súa barba, sería aquí ofrecido polo heroe morto, tras pasar a proba, á Deusa Soberana que o reclama, o monta na grupa e o conduce agora a súa mansión no luminoso Paraíso: A Rhiannon -nosa Iccona Loiminna “loimiña” [psv. nn = ñ] “Luminosa Epona”-, á grande Raíña que en súa cita anual agarda ao xeneroso esposo merecedor no Alén ou Sídhe de compartir con ela seu amor e seus tesouros.

Non cho cres? Queres unha ‘proba real’?

 

FUNERARIO SENTIDO DA PROBA DA MOURA: COLHO À MULHER IŠLI

“Un texto hitita del ritual Šalliš Uaštaiš encontrado en 1936 cerca del Gran Templo de
Bogazköy […] [fue comentado por] María del Henar Velasco López [in El Paisaje del Más Allá. El tema del Prado Verde en la Escatología Indoeuropea. Valladolid. 2001 ,233], que lo considera

[…] muy original y, desgraciadamente, también muy fragmentario” 206, recoge la esencia indoeuropea del ambiente que estamos exponiendo: Se dice en “KUB XXX 28: La madre para él/ su madre […] a él con sus manos lo cogió y lo transportó”.

Es claro” –dice López- “que la madre ejerce aquí la función psicopompa. La dificultad estriba en determinar quien es realmente la madre: ¿la madre del rey que ha muerto antes?, ¿La madre tierra que lo acoge? […]  [Ibid. ,234]”

In A. Pena Treba y Territorium, 93-96″Confirmando meu vello aserto, estas tabletas Hititas do horizonte máis antigo do Pazo Real (ca. XVI a. C.), §201 contendo as cerimonias do ritual funerario chamado Šalliš Waštaiš , realizada ao falecer un rei en Hattusas, describen no protocolo do segundo día como ao amencer, tras recoller con coidado as mulleres nunha urna de prata chea de aceite §202 as cinzas e os ósos do defunto rei, incinerado na pira a noite anterior, consomen en honra do rei defunto una parva de doce pans grandes e un pan graso, bebendo e facendo libaciones à fogueira. No segundo día, despuntando a alba, as mulleres van à  pira a recoller os ósos, extinguindo o lume con dez xerras de cervexa, dez xerras [de viño], e dez xerras de walhi. Dispoñen unha cunca de prata de media mina e o peso de vinte siclos cheo ‘de fino aceite’. Recollen os ósos con pinzas de prata depositándoos con coidado na xerra de prata co aceite, sácanos logo do fino aceite, colocándoos sobre un lenzo gazarnulli, para que se atope “ben vestido”. Ao terminar de recoller os ósos, envólvenos co lenzo [vai sobreentendido que reconstruíndo o corpo do rei defunto enchendo cos ósos e restos o lenzo] e sitúan ao “ben vestido” nunha cadeira [trono], mais si é unha muller, colócana nun banco”. “§201 Seguiremos a continuación un texto reproducido en unas tabletas hititas por María del Henar Velasco López, aunque sin alcanzar a comprender ella el promtema y el sentido del ritual que aquí desvelamos . Cotejando  un fragmento del texto recogido en esas tabletas  que muestra el segundo día de las ceremonias del ritual funerario Hitita llamado Šalliš Waštaiš  con la etnografía gallega pudimos desvelar su sentido  por primera vez, mostrando como la aplicación de la etnografía comparada a la arqueología es imprescindible para la comprensión de complejos fenómenos ideológicos de la Prehistoria, atestiguados en el registro arqueológico, pero inaccesibles por otro camino. Para esta autora “la fuente principal sobre las creencias escatológicas de los hititas es un conjunto de textos escritos en tablillas de barro en caracteres cuneiformes, encontradas en su mayor parte en Buyukkale, en el archivo A en el sudoeste de la ciudad [H. OTTEN, Hethitische Totenrituale, pl 9 y n. 1. (vid. las reseñas de E. VON SCHULER, OLZ 54, 1959, 483-88; A. KAMMENHUBER, Kratylos 5, 1960, 93-95; E. LAROCHE, Bibliotheca Orientalis 18, 1961, 83-84). Nos referiremos normalmente a esta obra con la abreviatura HT […]”; cf. María del Henar VELASCO LÓPEZ “Los Hititas” in El Paisaje del Más Allá. El tema del Prado Verde en la Escatología Indoeuropea. Valladolid. 2001 pp. 176-179″. §202 María del Henar VELASCO LÓPEZ, ibid. 176.

[…] Dispuxeron doce pans rodeando a pira onde o corpo se queima e un bolo de manteiga cos pans. O lume xa se apagou coa cervexa e o viño. Ante a cadeira na que están sentados os ósos dispoñen a mesa e un almorzo de pans quentes, pans […] e pans doces. Os cociñeiros e camareiros serven con dilixencia os pratos e coa mesma dilixencia levántanos da mesa. E entregan alimentos para que coman todos os presentes na recollida dos ósos. A continuación, lles convidan tres veces a bebida e mesmo dan tres veces de beber á alma. Non hai pan ou instrumentos musicais de Ishtar. […] In María del Henar VELASCO LÓPEZ  “Los Hititas”.  El Paisaje del Más Allá. El tema del Prado Verde en la Escatología Indoeuropea. Valladolid (2001, 176-179) .

“[…] Confirmado lo dicho por nosotros hace ya unos años […] y, de nuevo, más arriba […][A. Pena Treba y Territorium (2004)] , conteniendo las ceremonias del ritual funerario llamado Šalliš nastaiš que se realizaba en Hattusas tras el fallecimiento de un rey, unas tabletas Hititas unos trescientos o cuatrocientos años posteriores al peine de Caldas [Treba y Territorium (2004) §201] describen en el ritual del segundo día como, tras recoger al amanecer ritualmente las mujeres [Treba y Territorium (2004) §202; cf  María del Henar VELASCO LÓPEZ  “Los Hititas”.  El Paisaje del Más Allá. El tema del Prado Verde en la Escatología Indoeuropea. Valladolid (2001, 176-179) . ] las cenizas y los huesos del difunto rey, incinerado en una pira por la noche, en una urna de plata llena de aceite, consumen luego ante la hoguera una parva consistente en doce panes grandes y un pan graso, bebiendo y haciendo libaciones en honor del rey difunto. Hacen luego:

en medio de la hoguera una imagen en forma humana con frutos [higos, uvas, pasas, olivas], pierna de cordero y lana  [ cf Treba y Territorium (2004) §203] vierten sobre ella cerveza y colocan panes […].

A Proba da Moura. Eva Merlán. Contos de Trasancos Baseados en Lendas de Tradición Oral. Ed. Concello de Narón.  §203 En la nota 27 al fragmento citado la autora VELASCO LÓPEZ señala la hesitación y desconcierto que entre diferentes autores causa esta imagen que nosotros interpretamos como la representación de una Diosa Madre, diciendo: “K. BITTEL (MDOG 78, 1940, 12-28, p. 23) señala que la fabricación de esta estatua supone la creencia de que el difunto debe volver al menos simbolicamente a lo corpóreo o también puede ser una representación similar a las imagines romanas”. Por nuestra parte fundándonos en lo que conocemos de la etnografía gallega, el maniquí representaría a la diosa Madre, y por eso estaría confeccionado con frutos un hecho que no ha sido bien comprendido, señalando María DEL HENAR VELASCO LOPEZ como De SILVESTRI ( en G.GNOLI- J. P. VERNANT, la mort, les morts), considera que tanto los frutos higos, uvas pasas, olivas, como el trigo con que se forma la segunda imgen el día octavo son productos Mediterráneos pobres. En su opinión la diferencia entre esta imagen yhecha sobre la ceniza y la otra con trigo sería que una representa la mueste y la otra la regeneración”  in LOPEZ ibid. 176. BITTEL mencionado por López tampoco parece comprender la escena: “señala que la fabricación de esta estatua supone la creencia de que el difunto debe volver al menos simbólicamente a lo corpóreo […]”(K BITTEL MDOG 78, 1940, 12-18) “[…] cabe que la imagen del difunto tenga una explicación apotropaica […], dice LÓPEZ “[…] desde luego cuando hay icineración resulta imposible presentar los dones al propio muerto, se hace a los huesos o a la imagen. No puede descartarse que sea un signo de la pervivencia corporal, noción también constatada en la India y en Grecia […]. Para Th. P, J. VAN DEN HOUT (en Hidden futures, pp. 37-35 ex LÓPEZ) la efigie expresa la continuidad real y la inmortalidad individual del monarca”. Ibid. en LÓPEZ, 177, cf. pié de nota nº27″.
Para nosotros [- saliendo ahora yo a la palestra tras la larga cita-],  con el referente del fósil viviente institucional de la etnografía gallega, el maniquí se corresponde exactamente con nuestra Moura de San Xoan, que viene en busca de un esposo, sometiéndolo antes a una prueba consistente en la encubierta elección entre ella y un fabuloso tesoro; el que pasa la prueba eligiéndola a Ella se queda con todo el lote, se casa con la Diosa Madre y se queda con su reino del Más Allá y sus tesoros”. in A. PenaTreba y Territorium. Génesis y desarrollo
del mobiliario e inmobiliario arqueológico
institucional de la Gallaecia. 2004, 92-94

[…] La “Mujer Sabia”, denominación de la sacerdotisa maga, coloca en una balanza oro, plata y piedras preciosas en uno de los platillos, en el otro barro.

Llama después al muerto por su nombre y tiene lugar una conversación con su ayudante en la que por tres veces pregunta a la ayudante quién se lleva al difunto y la respuesta de ésta, “los hombres de Hatti, los hombres de Hatti, los hombres de Uruhha” ordenan que no se lo lleven. También por tres veces rechaza tomar el oro y la plata que le ordena el ayudante […] In María del Henar VELASCO LÓPEZ  “Los Hititas”.  El Paisaje del Más Allá. El tema del Prado Verde en la Escatología Indoeuropea. Valladolid (2001, 176-179) .

A continuación señala López como:

Epona posiblm. transportando a urna cineraria do difunto a Omorika, O Alén baixo o mar. Epona possivelmente levando a urna cineraria do difunto Omorika, “O Alem Baijo o Mar”. Relief of Gallo Roman goddess in marble, Saint-Beat. France

Hay una respuesta diferente la tercera vez, no conservada en su totalidad:

Cojo a la mujer išli’, después rompe fuera la balanza y canta al dios Sol y comienza a llorar”[…]”.  In María del Henar VELASCO LÓPEZ “Los Hititas” in El Paisaje del Más Allá. El tema del Prado Verde en la Escatología Indoeuropea. Valladolid. 2001 pp. 176-179.

 

O peite de Caldas como agasallo nupcial, lonxe de servir para peitear a barba do defunto, sería aquí ofrecido polo heroe morto á deusa soberana que o vén buscar, o escolle, o reclama e o leva, “a cabaliño”, montándoo a lombos do seu cabalo. O pente de Caldas como presenteio nupcial, longe de servir para peitear a barba do defunto, seria aqui oferecido pelo herói morto à deusa soberana que o vem buscar, o escolhe, o reclama e o leva montando-o a lombos do seu cavalo.

“El peine de Caldas como regalo nupcial, lejos de servir para peinar la barba del difunto, sería aquí ofrecido por el héroe muerto a la diosa soberana que lo viene a buscar, lo escoje, lo reclama y se lo lleva montándolo a lomos de su caballo”. A. Pena

Epona de Kastel (Hesse, Germania)

“Este es el sentido simbólico de los abelurios “manzanas” de la inmortalidad que lleva Epona, o de sus llaves, y aún lo es de las marcadísimas y extrañas connotaciones equinas de la historia de Rhiannon, castigada a vivir en un establo y condenada a trasladar sobre su espalda, “a caballito”, uno tras otro a los invitados a su palacio”. in A. Pena Treba y Territorium. Génesis y desarrollo del mobiliario e inmobiliario arqueológico institucional de la Gallaecia. 2004, 92-96.

“La Rhiannon gallega fué convertida por la Iglesia en un irreverente Diaño Bulreiro, caballo que hoy estirando su lomo acoge a un gran número de personas que quieren pasar un río, pero que ayer, tal y como muestra una escena funeraria del monumento de Egas Moniz del siglo XII204, las conducía al luminoso paraíso de Eterna Juventud y Buena Ventura.”  [ex A. Pena Treba y Territorium]

En 1995 con este tema, ignorando entonces claro está este ritual Hitita, realicé una obra de teatro similar en tres actos, transcurriendo esta misma acción por tres veces, para ser representada la llamada Pena Molexa (Vilasuso O Val, Narón, A Coruña). La leyenda, refundida en un acto es todavía hoy representada por los vecinos de O Val, Narón. [A. Pena Treba y Territorium.  2004, 92-94 

Encadrado no promptema da proba da Nai á alma do rei, o texto desenterrado en 1936 polos arqueólogos alemáns co piaculum funerario hitita, chamado Šalliš Waštaiš, coa sublime etnografía galaica, vivente fósil institucional. Sabendo agora que o maniquí confeccionado cos froitos do fértil país representa a Mater, “Nai”, Fecunda Terra, e que o resto do piaculum pon en escena o promptema do desencanto do tesouro e o posterior matrimonio do soberano (morto) coa Mater, como sabían en Galicia no século XVII os garimpeiros, tomb raiders, violadores das mámoas de certo cura, Señor do Couto de Recimil, e souben eu en 1991 cando atopei o encaixe á historia, inúmeras (sic) veces escoitada na nosa xeografía máxica e sacra, estendida allende Galicia coa reconquista, anualmente escenificada polos veciños de O Val, na Pena Molexa.” [A. Pena Treba y Territorium. 2004, 92-94 ]

Violación da mámoa de Santa Margarida, O Val, Narón. Por Carlos Alfonzo. Camiños Milenarios. O Val. Narón.

“Escondendo nós o noso as na manga, observemos agora as interpretacións protagonizadas por colegas doutros pagos foráneos do funerario piaculum do rei hitita.

A Arqueoloxía tradicional non pode, hoxe como onte, definir por si sóla nin una soa institución da Prehistoria, á marxe dos promptemas xerados de forma multi e inter-disciplinar pola Arqueoloxía Institucional. Os que lean os precedentes parágrafos xa o saben. Do desconcerto e hesitación casusado por esta pasaxe, fíxose eco nunha nota á súa tese “El Prado Verde…” a miña amiga e compatriota VELASCO comentando o fragmento, para ela entón ininteligible, arriba reproducido. Recolle Velasco que “K. BITTEL (MDOG 78, 1940, 12-28, p. 23) sinala que a fabricación desta estatua supón a crenza de que o defunto debe volver polo menos simbólicamente ao corpóreo ou [que] tamén pode ser unha representación similar as imagines romanas […]; sinala que De SILVESTRI (en G.GNOLI- J. P. VERNANT, la mort, les morts), considera que tanto os froitos higos, uvas pasas, olivas, como o trigo con que se forma a segunda imaxe o día oitavo son produtos Mediterráneos pobres. “Na súa opinión” –di […] [obscura per obscuriora, sen a etnografía galega que é chave para entender isto] López- “a diferenza entre esta imaxe feita sobre a cinza e a outra con trigo sería que una representa a morte e a outra a rexeneración” 176; e, pola súa banda, sen romper o nó do enredo, VELASCO di: “[…] cabe que a imaxe do defunto teña unha explicación apotropaica […], desde logo cando hai incineración resulta imposible presentar os dons ao propio morto, faise aos ósos ou á imaxe. Non pode descartarse que sexa un signo da pervivencia corporal, noción tamén constatada na India e en Grecia […] [mentres] que para Th. P, J. VAN DEN HOUT [en Hidden Futures, pp. 37-35] “a efixie expresaría a continuidade real e a inmortalidade individual do monarca” ex VELASCO, 177, cf. pié de nota nº27].  In A. Pena Treba y Territorium. Génesis y desarrollo del mobiliario e inmobiliario arqueológico institucional de la Gallaecia. 2004, 92-94 

Co fósil vivente institucional da etnografía galega, “O Ovo de Colón”, ante o maniquí da Mater, o ben vestido rei embutido no seu lenzo e sentado no trono, aínda feito po, sométese á proba da casamenteira [A]Moura elixindo entre Ela [a Muller Išli, o maniquí que a personifica por estar confeccionado cos seus froitos e dons, e o fabuloso tesouro. Elixíndoa a Ela -“Collo á muller išli” –di o rei morto por medio do seu intérprete- e pasando deste modo a proba queda con todo o lote e vaise con ela a gozalo no Além […] no inmortal reinado que non terá fin.” [ex A. PENA GRAÑA Treba y Territorium. Génesis y desarrollo del mobiliario e inmobiliario arqueológico institucional de la Gallaecia. 2004, 92-96].

Esta é a función principal da lunar barca da Pena Molexa, e o sentido da lenda da casamenteira moura, que levan máis de vinte anos representando os veciños da parroquia de O Val, Narón.

 

A VÉSPERA DO PRIMEIRO DE MAIO BELTANE, REPRESENTANDO O “ALUMEA O PAN”, ETC./ A VÉSPERA DO PRIMEIRO DE MAIO, BELTANE, REPRESENTANDO O “ALUMEA O PAN”, ETC./ ON THE EVE OF MAY 1ST, BELTANE, – WHEN PERFORMING “ALUMEA O PAN”, ETC.

 

 

BELTANE [OS MAIOS]

 

Deseño de Eva Merlán Bollaín (2002) para o proxecto dirixido por A. Pena “Camiños Milenarios” do Concello de Narón

 

 

 BELTANE [OS MAIOS] NO CASTRO DE VILASUSO. ALUMEAR O PAN 

 

 

OS DORMINTES DA PENA MOLEXA

 

 

A ÁRBORE DE MAIO

 

 

 EXPUSIÓN DO INVERNO: A COBRA DO CASTRO DE VILASUSO, O VAL, NARÓN

 

 

 BELTANE [OS MAIOS], UT SUPRA, NO CASTRO DE BAROÑA. ALUMEAR O PAN, ETC. DESEÑO DE CARLOS ALFONZO.

 

 Vista xeral do Oenach, com “alumear o pan”; “maios”, “expusión do inverno polo corio, etc.” © Carlos Alfonzo © Julio Morandeira e Michelette Harris

Detalle

“alumear o pan” e “maios” detalle © Carlos Alfonzo © Julio Morandeira e Michelette Harris

Detalle

“expusión do inverno polo corio” – , etc.” © Carlos Alfonzo © Julio Morandeira e Michelette Harris

Detalle

“Expusión do inverno polo corio”, pago de taxas, postos de comida e bebida, etc.” © Carlos Alfonzo © Julio Morandeira e Michelette Harris

Detalle

Pago de taxas e postos de comida e bebida” © Carlos Alfonzo © Julio Morandeira e Michelette Harris

 

 

 

Esta obra atópase baixo unha licenza internacional Creative Commons BY-NC-ND 4.0. Calquera forma de reprodución, distribución, comunicación pública ou transformación desta obra non incluída na licenza Creative Commons BY-NC-ND 4.0 só pode ser realizada coa autorización expresa dos titulares, salvo excepción prevista pola lei. Pode acceder Vde. ao texto completo da licenza nesta ligazón: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.gl

Ver Post

About fidalgosdenaron

André Pena, funcionario de carreira historiador, arqueólogo e arquiveiro do Concello de Narón, é doutor en arqueoloxía e historia antiga e decano do Instituto Galego de Estudos Celtas IGEC. Especializado no estudo das Relixións da Antigüidade; da Relixión Celta e a súa influencia no presente Cristián; da Mitología comparada; das Institucións Celtas e Indoeuropeas; dos Santuarios Celtas; da Orixe pagana e o presente cristián do Camiño de Santiago e de San Andrés e da Historia Antiga, Medieval e Moderna de Galiza.
Estas entrada foi publicada en ETNOARQUEOLOXÍA coas etiquetas , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , . Ligazón permanente.

Deixar unha resposta

introduce os teu datos ou preme nunha das iconas:

Logotipo de WordPress.com

Estás a comentar desde a túa conta de WordPress.com. Sair /  Cambiar )

Facebook photo

Estás a comentar desde a túa conta de Facebook. Sair /  Cambiar )

Conectando a %s

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.